Achter Gesloten Deuren: De Onbekende Sekte (Deel 1)

Unravelations sprak onlangs met een aantal ex-leden van De Deur, een kerk die internationaal bekend is als The Door, en samen met The Potter’s House, Victory Chapel en Light House onder de Christian Fellowship Ministries (CFM) valt. Het hoofdkantoor van de Nederlandse tak zit in Zwolle, maar daarnaast zijn er nog tientallen andere vestigingen te vinden in de Lage Landen; ruim zestig in totaal. Wereldwijd zijn er 3600 kerken aangesloten, waarvan de meeste in de VS. De kerk ontstond in de jaren ‘70, aan het einde van de zogeheten Jezus-beweging. Ik sprak met Joel Crosby, schrijver van het nieuwe boek Achter Gesloten Deuren. Hij heeft jaren in deze kerk gezeten en daar vreselijke dingen meegemaakt, waarover hij in dit boek uitgebreid schrijft. Maar hij is zeker niet de enige; negen anderen leveren ook een bijdrage aan het boek. Ook zijn ouders hebben jaren in deze kerk gezeten, en schuiven aan bij het gesprek. Vader Dennis was eigenlijk vanaf het eerste uur betrokken, toen hij nog in de Verenigde Staten woonde. Hij schreef het voorwoord, het 1e hoofdstuk, het nawoord en de glossary van het boek. 

Achter Gesloten Deuren kwam eerder dit jaar in het Engels uit als Escaping The Potter's House en is te bestellen via Amazon. Het bevat verhalen van 10 ex-leden van De Deur, hoewel de kerk in het buitenland ook onder andere namen werkt. Het interview met schrijver Joel en zijn familie duurde ruim twee uur, en zal daarom opgedeeld worden in drie delen. 

Wie is de oprichter van De Deur?

Dennis: De oprichter is Wayman Mitchell. Hij begon als een pastor in Foursquare. Dat is een pinksterorganisatie in Amerika, die is opgericht door Aimee Semple McPherson, een vrouw. Heel ironisch eigenlijk, want in De Deur hebben vrouwen vrijwel geen autoriteit.

Hoe ben jij bij De Deur betrokken geraakt?

Dennis: Ze deden heel veel met rockmuziek. Met andere woorden, heel veel concerten en dat soort dingen. En het groeide. Heel veel van die eerste bekeerlingen zijn er uiteindelijk op uitgestuurd als pastors. Een van de eerste pastors die uitgezonden werd, was Ron Jones. Hij was mijn pastor. Ik kwam hem in ‘78 tegen in die kerk in Colorado Springs. Ik was militair en gestationeerd in Fort Carson. Mijn auto was kapot en ik was al een maand niet naar de kerk geweest. Ik ging daarvóór naar de Open Bible-kerk, want mijn vader was pastor van zo'n kerk. Ik zag echter dat een Foursquare-kerk in de buurt was van het busstation. De bus kwam langs de barak waar ik woonde, dus die nam ik. Dat was een heel korte loopafstand. Ik ging toen naar die kerk, en ik vond het geweldig. Precies wat ik zocht, eigenlijk.

Waarom sprak het je zo aan?

Dennis: Omdat ik een pinksterachtergrond heb. Ik heb veel dingen gezien, en er was veel troep. Dit leek echter wel goed. Ze stonden bepaalde dingen niet toe. Ze waren best strak. Ze baden heel veel in tongen. En ik ook. Alleen maar. En dat is echt iets waar ik diep inga. Maar de atmosfeer sprak me het meest aan. In de lofprijzing bijvoorbeeld. Je kunt dan echt in tongen spreken. Je viel niet op. Er was veel vrijheid. Ze gebruikten rockmuziek. Dat vind ik geweldig. Liedjes met andere teksten. Er waren veel musici die voor de luchtvaartacademie speelden. Ze hadden veel talent. Er waren ook drama’s. Ze deden alles goed. Ze gingen veel de straat op, op een manier die makkelijk te doen was.

Stond het toen nog een beetje in de kinderschoenen?

Dennis: Dat was nog steeds een beetje het verlengde van de Jezus-beweging. Ik ben tot bekering gekomen in ‘73. Dat was het laatste jaar van de Jezus-beweging. Voor die tijd had ik een hekel aan christenen. Ik bad tot satan om christenen uit mijn buurt te houden. Het jaar na mijn bekering was de Jezus-beweging opeens over. Ik dacht: “Waar is iedereen?”

Is De Deur nog een beetje hetzelfde als toen?

Dennis: Het is uitgestorven. Het is compleet uitgestorven. Ze preken iets anders nu. Het lijkt alsof ze praten over de universele kerk, maar ze praten over hun organisatie. De woorden hebben een andere betekenis gekregen en het gaat alleen maar om hun organisatie. 

Joel: Ik heb een citaat dat rechtstreeks van de oprichter komt. “Een beweging start met een man. Die man wordt een boodschap gegeven. De beweging start met het ontwikkelen van methoden. Dan begint de beweging in een organisatie te veranderen. Daarna vervalt het onontkoombaar in een graf, mausoleum of een museum. Dit is de richting waarin de geschiedenis altijd gaat.” Dit zegt hij over ándere organisaties, en hij heeft er voor gezorgd dat precies dit is gebeurd met zijn organisatie. 

“Een beweging start met een man. Die man wordt een boodschap gegeven. De beweging start met het ontwikkelen van methoden. Dan begint de beweging in een organisatie te veranderen. Daarna vervalt het onontkoombaar in een graf, mausoleum of een museum. Dit is de richting waarin de geschiedenis altijd gaat.” - Wayman Mitchell

Dennis: Het veranderde terwijl ik erin was. Er is een reden dat ik zo lang ben gebleven. Nou ja, er zijn meerdere factoren, maar één is: Ik verhuisde. Binnen drie verschillende kerken. Soms heen en weer. In het begin werd het een fellowship genoemd. Het waren kerken die samenwerkten, en elke kerk was beschreven als een centrum van evangelisatie waar het evangelie vanuit zou gaan in een bepaalde regio. Dat was het idee. Ze kwamen twee keer per jaar samen in de conferenties. Ze deelden alles met elkaar: “Wat is er gebeurd, wat werkt?” Dat soort dingen. Kerken begonnen elkaar te ondersteunen. Dat was het begin. Maar het veranderde. Nu moet een pastor in deze organisatie meteen documenten ondertekenen, waarmee hij afstand doet van alles als hij de kerk verlaat. Ik bedoel: rekeningen, mensen, bezit. Het gaat vooral om gebouwen. Ze zijn tegenwoordig veel bezig met dure, grote gebouwen. Dat is iets waar ze vroeger tégen preekten!

Joel: Ze hebben niks wat ze zelf hebben opgebouwd, wat hun eigendom is. Het is allemaal van de organisatie, van Wayman Mitchell. Wat zij opbouwen, is voor Wayman Mitchell.

Dennis: Hij is overleden in 2021, dus alles gaat nu naar Greg, zijn zoon. Hij heeft laatst een reeks studies gemaakt, 30 stuks, over geld en geven. Ze zeggen: als je je tienden niet geeft, mag God je doden. Dat is echt een bedreiging. Het is heel gek. Je moet een beetje afstand nemen om het te kunnen zien. Het heeft lang geduurd, maar eigenlijk spreken ze een vloek over je uit. Heel vaak. Stelselmatig, eigenlijk. 

"Ze zeggen: als je je tienden niet geeft, mag God je doden. Dat is echt een bedreiging. (...) Eigenlijk spreken ze een vloek over je uit."

Is dat vanaf het begin zo geweest? 

Dennis: Ik denk het niet. Er zijn verschillende dingen gebeurd. Één ervan is dat Ron Jones met honderd anderen in 1990 uit die organisatie ging. Daarna zijn er meerdere weggegaan. Nieuw-Zeeland in zijn geheel bijvoorbeeld. In Australië is veel slechte publiciteit geweest. 

Het is inmiddels een wereldwijde organisatie, toch?

Joel: Het laatste wat ik zag is dat ze ongeveer 3600 kerken hadden in 125 landen. Dennis vult aan: “Als ze dat soort getallen noemen, betekent dat soms dat er een echtpaar in de stad zit. En dat noemen ze dan een kerk.”

Even voor het idee: Hoeveel volgelingen zijn er wereldwijd?

Joel: Dat is heel moeilijk te zeggen. Ik weet wel dat Nederland ongeveer 60 kerken heeft. In Zwolle, de grootste kerk, hebben ze 300 leden. Misschien zijn er gemiddeld 100 leden per kerk. Of 50. Ze zitten sowieso in elke grote stad. Dennis vult aan: "Op sommige plekken lukt het niet. Apeldoorn bijvoorbeeld. Ze hebben daar al zoveel mensen heen gestuurd. Al meer dan 20 jaar."

En de grootste concentratie zit denk ik in de Verenigde Staten?

Dennis: Ja. Het centrum lag eerst in Arizona. Mitchell was eerst opzichter binnen Foursquare, maar hij begon steeds zijn eigen pastors te sturen. Later kwam er iemand met wie hij samen een Bijbelschool had gevolgd in Los Angeles, ook met een groep kerken bij. Dat was Christian Fellowship Ministries, wat was losgekomen van Foursquare. Mitchell ging naar die kerken toe om (naar zij dachten) deel te worden van Foursquare. Maar Mitchell heeft alles overgeheveld naar hem. Daar heeft hij alles op geplakt. Dat is eigenlijk hoe die naam Christian Fellowship Ministries is ontstaan. 

Oké, en de overkoepelende naam is dus The Potter’s House?

Dennis: Nee, dat is Christian Fellowship Ministries. En nog iets anders: The Potter’s House is ook de naam van een ándere sekte. Er zijn twee sektes met dezelfde naam. Die andere is van TD Jakes. Hij is nog meer in het nieuws dan Mitchell. Hij is heel vaak in opspraak. Hij kwam vanuit de Oneness-theologie. Die geloven niet in de Drie-eenheid.

Is er verschil tussen De Deur in Nederland en CFM in de Verenigde Staten?

Joel: Nee. Er zijn culturele verschillen, maar desondanks proberen ze in elk land en elke taal de Amerikaanse cultuur na te bootsen. Dat werkt eigenlijk niet echt. Het ziet er ook heel apart uit. 

Wat is nu typisch voor De Deur?

Joel: Ze geloven heel sterk in het principe van voorbeeldschap. Ze halen dan iets uit het oude testament over de Levieten naar voren en maken daar een hele doctrine van. Met voorbeeldschap wordt bedoeld dat leden van De Deur een voorbeeld moeten zijn voor andere mensen. Je gaat bijvoorbeeld naar school, ze weten dat je christen bent en daarom moet jij in alles laten zien dat jij anders bent dan anderen en dat jij het wel bij het juiste eind hebt. Ze weten snel van je dat je geen tv hebt, dat je elke ochtend naar de kerk gaat om te bidden. Je hebt niet één kerkdienst per week, maar minstens drie. Je bent zowat bijna elke dag wel in de kerk. Dat is ook waarom ze graag zo werken. Er zijn zoveel activiteiten. Ze zeggen: Je moet in de kerk zijn als de deuren geopend zijn, dus dat is bijna altijd. Elke dag van de week. Daardoor heb je geen vrije tijd meer om daarbuiten met andere vrienden af te spreken. Dus als je vrienden dan aan je vragen: “We zien je weinig, hoe komt dat?” dan worden ze daar in de kerk een beetje geïrriteerd over dan zeggen ze: “Jouw wereldse vrienden hebben een slechte invloed op jou en het is beter dat je geen contact meer met ze hebt.” En familie ook, trouwens.

Inge: “Vriendschap met de wereld is vijandschap tegen God.”

Joel:​ Ja, of ze halen zulke Bijbelteksten tevoorschijn. Vervolgens heb je dan een geïsoleerd persoon wiens hele wereld om die kerk draait. (Dennis vult aan: “Ze manipuleren ook families”) Ja, en in mijn geval had mijn pastor tegen me gezegd dat mijn vader een rebel was en dat ik beter een ander vaderfiguur kon vinden in de kerk om tegenop te kijken. Daardoor heb ik mijn hele tienertijd een hekel gehad aan mijn vader. Dat was nog toen we allemaal in die kerk zaten. Ik heb weleens een keer gehad dat ik thuis kwam, en ik al heel hoog in mijn emotie was omdat ik net terugkwam van de kerk, en mijn vader naar me toe kwam. Hij zei toen iets, ik weet niet eens meer wat hij zei, maar ik werd heel boos en ik pakte mijn kleding, mijn tas en ik ging weg, om twee maanden buiten huis te wonen.

" ... mijn pastor [had] tegen me gezegd dat mijn vader een rebel was en dat ik beter een ander vaderfiguur kon vinden in de kerk om tegenop te kijken. Daardoor heb ik mijn hele tienertijd een hekel gehad aan mijn vader."

Heftig zeg. Is dit een uitzonderingsgeval, of is dit protocol?

Joel: Het is een beetje afhankelijk van wie je pastor is. Wij hadden een gestoorde pastor in Zwolle zitten toen, maar degene die het stokje van hem heeft overgenomen was zijn beste vriend. In mijn geval: Hij bespeelde iedereen in de kerk. Afhankelijk van wie je was, behandelde hij je anders. Dus ja, hij heeft mij tegen mijn familie opgezet, en dat heeft hij ook bij sommige andere mensen geprobeerd, en dat is dan ook gelukt. Hij heeft bijvoorbeeld ook veel invloed gehad bij twee mensen die gingen scheiden. Die vrouw werd de kerk uitgezet en die man bleef achter. Mede door wat die pastor heeft gedaan, heeft die man de voogdij over zijn drie kinderen gekregen. 

Dennis: Ja, dat is precies wat ze willen. De kinderen binnen de kerk houden. Ik ken nog een ander die precies hetzelfde probleem heeft. Hij heeft nog twee dochters in de kerk, samen met hun moeder.

Joel: Ze probeerden ook nog heel lang nadat ik eruit stapte, om mijn vrouw erin te houden, zodat het misschien tussen ons weer uit zou gaan en dan zou zij er in elk geval nog in zitten. (Inge vult aan: "Ze probeerden het tussen mij en Dennis ook.") Dat is dus echt standaard. Mensen uit elkaar halen. Als één van de twee eruit gaat, dan is het beter dat je gewoon gaat scheiden. Ze halen dan bijvoorbeeld Amos 3:3 aan: “Gaan er twee samen zonder elkaar ontmoet te hebben?” Daar gaat het echter specifiek over hoe je een afspraak met iemand kunt maken zonder een tijdstip te noemen. Er is maar één Bijbelvertaling in het Nederlands waar je die doctrine uit zou kunnen toveren, maar in andere vertalingen rijmt dit totaal niet met elkaar.

Je hebt dus een boek geschreven waarin 10 ervaringen met De Deur worden beschreven. Zijn dit soortgelijke verhalen? Of zijn dit weer heel andere ervaringen?

Joel: Van die 10 zijn er 2 mensen die zelfs geen christen meer zijn. De andere 8 zijn nog wel christen. De reden waarom ik 10 verhalen bij elkaar heb verzameld, is zodat we kunnen laten zien dat iedereen, verspreid over 3 verschillende continenten en vier verschillende landen, soortgelijke ervaringen heeft. Ongeacht de cultuur, zeggen mensen allemaal ongeveer hetzelfde. Het is gewoon een plek waar de voorganger de totale controle heeft over jouw leven. 

Dennis: Er is ook een Facebookgroep met dezelfde naam; Escaping the Potter’s House. Die heeft meer dan 2000 volgers en komen overal vandaan. We wilden echt hún verhaal vertellen. Inge vult aan: "Ik las vandaag weer zo’n verhaal daar. Je leest gewoon je eigen verhaal."

Zijn er verborgen doctrines of protocollen bekend geworden?

Dennis: Er is wel een harde schijf met informatie over mensen. Mensen gaan naar de pastor voor counseling en vertellen hem van alles. Er worden notities gemaakt. Ik kwam daar achter via een kerel die hier kerkte, maar oorspronkelijk uit een kerk in Amersfoort kwam. Hij had dat boekje achtergelaten in Amersfoort en was in paniek. Hij had alle gesprekken op een harde schijf gezet. Je had moeten zien hoe hij notities maakte. Inge vult aan: "Er zijn bijvoorbeeld ook pastor meetings, waar dingen besproken worden waar het gepeupel niks van weet."

Joel: Om antwoord te geven op je vraag: Ja. Het staat niet in het boek, maar we weten dat het gebeurt. In pastor meetings, maar ook pastors onderling. Ik heb bijvoorbeeld weleens gehad dat ik iets fout had gedaan en daarom 6 maanden straf kreeg. Discipline, noemen ze dat. Ik ging tijdens die 6 maanden naar Groningen toe, daar had ik wat vrienden. Toen ik op de terugweg was, gingen die vrienden mij opeens op alle sociale media blokkeren. Ik vroeg aan hen wat er aan de hand was, maar toen zeiden ze: “De pastor heeft met onze vader gesproken en wij mogen niet meer met jou omgaan.” Toen heb ik de pastor opgebeld en gevraagd: “Wat heb je gezegd? Wat is je probleem?” Toen ik hem confronteerde met het feit dat hij met mijn pastor had gesproken, heeft hij dat vies hard ontkend. Dit terwijl ik zeker weet dat dit is gebeurd.

Inge: Wat ook regelmatig gebeurde, is dat er aan gevraagd werd: “Wil jij broeder zo-en-zo een beetje in de gaten houden?” Dit onder het mom van “nazorg”. Dat was niet alleen een opdracht om hem in de gaten te houden, maar ook om dingen terug te rapporteren aan de pastor. Joel vult aan: "Dan denk je dat je vrienden maakt in de kerk, maar later kom je erachter dat je “genazorgd” bent. Dan twijfel je meteen aan die hele vriendschap."

"Dan denk je dat je vrienden maakt in de kerk, maar later kom je erachter dat je 'genazorgd' bent. Dan twijfel je meteen aan die hele vriendschap."

Wij zijn zelf weleens naar De Deur geweest, en toen viel ons op dat er extreem veel aandacht is voor nieuwelingen. Als een stel kippen dat op voer afrent. Dat voelde voor ons als “love bombing”. Is dat protocol? Wordt daar op aangestuurd? Hoe werkt dat precies?

Joel: Ja. (Dennis: "Dat wordt zelfs aangemoedigd.") Mensen zijn daarop getraind. Ze weten dat ze een discipel zijn, dus er wordt van mij verwacht dat ik meehelp aan dat mensen in de kerk blijven. Dat doe je dan door te “lovebomben”. Niet dat ze die term kennen, overigens.

Inge: Wij hebben er zelf ook aan meegewerkt. Het in de gaten houden dan. Zo was er een jongen die in kreukelige, ongestreken kleren naar de kerk kwam. We hebben ervoor gezorgd dat die jongen in pak kwam. Dat vonden wij toen heel normaal.

Ja, dat is ook protocol volgens mij hè? Je moet in pak, toch?

Joel: Ja, vooral als je een bediening hebt. En als je geen stropdas hebt, word je daarop aangesproken.  In pak gaan hoort namelijk bij voorbeeldschap. Inge vult aan: "Je komt het podium niet op zonder stropdas. Dan leen je maar een stropdas van broeder zo-en-zo."

Einde van deel 1.
​Morgen wordt deel 2 geüpload. Daar gaan Joel, Dennis en Inge verder de diepte in. U kunt het boek hier alvast bestellen. Op 6 augustus is de officiële release.

6 augustus is er ook een boeklezing van Joels boek, het boek van Israël van Dorsten (uit de sekte van Ruinerwold) en van Jan van der Winden (uit een antroposofische sekte). Helaas zijn er geen tickets meer, maar u kunt Joel wel volgen via zijn website

Joel Crosby, auteur van Achter Gesloten Deuren