Opwekking: Aanbidden in Geest en Waarheid?

Een paar weken geleden schreef ik een blogartikel waarin ik me kritisch uitliet over bepaalde kerkelijke liederen, waarbij met name het liedboek van Stichting Opwekking veel kritiek te verduren kreeg. Ook vanuit de reacties op het artikel bleek dat veel meer christenen die kritiek delen. Tegelijk moeten we ook voorzichtig zijn niet de baby met het badwater weg te gooien. Niet alle opwekkingsliederen zijn meteen slecht. Daarom werd ik door diverse mensen benaderd om een lijst te publiceren waarop alle liederen besproken en beoordeeld zouden worden. Sommige liederen kunt u volgens hen gewoon met een gerust hart zingen, anderen liever niet, en weer andere liederen enkel als deze kleine aanpassingen hebben ondergaan. Het zijn inmiddels vier lijsten geworden, waarbij één lijst afkomstig is van een andere onderzoeksgroep. Ik zal alle vier de lijsten onderaan dit artikel delen via een hyperlink, maar wees u er nogmaals wel van bewust dat dit niet mijn eigen werk is. Deze tijdrovende klus is gedaan door diverse broeders en zusters die dat met veel toewijding hebben gedaan. Ook belangrijk om te noemen is dat de daar ingenomen stellingen niet per sé altijd mijn eigen overtuigingen reflecteren. Ik deel het slechts met u, zodat u daar uw eigen mening over kunt vormen. Natuurlijk doe ik daar wel een begeleidend schrijven bij, waarin ik enkele vuistregels met u wil bespreken.

"God is Geest en wie Hem aanbidden, moeten Hem aanbidden in geest en waarheid." (Johannes 4:24)

" 19. De vrouw zei tegen Hem: Heere, ik zie dat U een profeet bent. 20. Onze vaderen hebben op deze berg aanbeden, en bij u zegt men dat in Jeruzalem de plaats is waar men moet aanbidden. 21. Jezus zei tegen haar: Vrouw, geloof Mij, de tijd komt dat u niet op deze berg, en ook niet in Jeruzalem de Vader zult aanbidden. 22. U aanbidt wat u niet weet; wij aanbidden wat wij weten, want de zaligheid is uit de Joden. 23. Maar de tijd komt en is er nu, dat de ware aanbidders de Vader zullen aanbidden in geest en waarheid, want de Vader zoekt wie Hem zo aanbidden." (​Johannes 4:19-23, HSV)

Vuistregels
Laten we eerst een aantal belangrijke observaties maken. De tekst hierboven komt uit het evangelie van Johannes en geeft ons meteen een heel belangrijke context. In het tekstgedeelte (zie hierboven) lezen we over het dispuut van de Joden met de Samaritanen over op welke plek God aanbeden moet worden. De Samaritanen waren ervan overtuigd dat dit de berg Gerizim was, maar de Joden beriepen zich op de Schriften, waaruit duidelijk blijkt dat Jeruzalem de plek was waar God aanbeden moest worden, als we Deuteronomium 12:5-11 naast 1 Koningen 9:3 leggen. Merk op dat Jezus de vrouw niet direct aanvalt door deze onjuistheid aan te stippen, maar verwijst naar de wáre aanbidding. De aanbidding moet allereerst in de Geest zijn en ten slotte in de waarheid. 'Wat houdt dit dan precies in?' vraagt u zich wellicht af. Laten we eens kijken naar wat Bijbelcommentator dr. Thomas L. Constable daarover opschrijft:

"De strekking van deze passage is dat God Geest is, als in: tegenovergesteld aan het vlees. Hij is onzichtbaar, Goddelijk, en in essentie onkenbaar. Niettemin heeft Hij ervoor gekozen om Zichzelf te openbaren (Joh. 1:1-18). Omdat Hij eerder een geestelijk wezen is dan een vleselijk wezen, moeten zij die Hem aanbidden dat op een geestelijke manier doen en niet op een materialistische manier. Een geestelijke geboorte (Joh. 3:5) is dus een vereiste voor geestelijke aanbidding.

De belangrijste reden dat aanbidding van God geestelijk moet zijn is dat God een geestelijk wezen is, geen fysieke afgod. Aanbidding van een geestelijke God vereist geestelijke aanbidding, niet enkel het doen van bepaalde riten van aanbidding op speciale plaatsen van aanbidding. Bovendien kunnen mensen God niet gewoon aanbidden op een manier die hen aantrekkelijk lijkt. Ze moeten Hem aanbidden zoals Hij ons door de Geest heeft geopenbaard."

Dr. Thomas L. Constable (Commentaar op Johannes 4:25)

Geest
​Constable schrijft rake woorden op. Aanbidden in de geest is dus iets diep geestelijks, en staat in schril contrast tegenover de gigantische lichtshows, dreunende bassdrums en schreeuwende gitaren die we in sommige megakerken soms zien, en toonbeeld zijn van materialisme. Toegegeven, het kan soms fijn voelen als we God in zo'n ambience loven en prijzen met mooi klinkende liederen, maar bedenk wel waar op dat moment een appèl op wordt gedaan: ons vlees. Onze gevoelens, onze oren, onze ogen. Het lijkt oppervlakkig gezien misschien geestelijk, maar is dat het ook echt? Gevoelens kunnen namelijk misleidend zijn (Jeremia 17:9) en we lopen het risico dat ons onderscheidingsvermogen beïnvloed wordt als we niet met geestelijke ogen naar de songteksten kijken. "Ze klinken zo mooi" of "ze hielpen me echt door een bepaalde periode heen" mag geen graadmeter zijn voor of iets een goede songtekst is of niet. En daarmee komen we bij het tweede punt: Bevatten de gezongen songteksten waarheid, en niets dan de waarheid?

Waarheid
We leven in een tijd waarin de waarheid veel geweld wordt aangedaan. Men gaat er steeds meer vanuit dat de waarheid relatief is; een rekbaar begrip dat voor iedereen weer anders kan zijn. Helaas werkt dat niet zo. Wie van de tweede verdieping naar beneden springt, zal ontdekken dat de wetten van de zwaartekracht niet relatief, maar absoluut zijn. Voor christenen geldt zelfs nog een veel hogere Waarheid; niemand minder dan Jezus Zélf is de waarheid (Joh. 14:6), en ook Zijn woord (de Bijbel) bevat niets anders dan de waarheid (Psalm 119:160). In onderstaande documenten zult u dan ook regelmatig zien dat bepaalde songteksten op zijn minst soms "slordig geformuleerd" te noemen zijn. Tegelijk moeten we ook uitkijken om geen spijkers op laag water te gaan zoeken. Uiteindelijk is het aanbidden iets diep geestelijks en is het Jezus Die ons hart kent. Het is niet zo dat we stiekem de duivel aanbidden als we één woordje net niet helemaal theologisch verantwoord zingen. Hij laat alle dingen meewerken ten goede (Rom. 8:28) en Zijn Geest zal ons uiteindelijk zeker in de hele waarheid leiden (Joh. 16:13). Heb dus geduld met uw geestelijk jongere broeder of zuster en veroordeel hem of haar niet meteen, maar wijs in liefde op de onvolkomenheden in bepaalde songteksten.

Voorbeelden
Laten we dan eens naar een aantal voorbeelden gaan kijken, om duidelijk te illustreren hoe God / Jezus soms op een verkeerde manier geportretteerd wordt in onze opwekkingsbundel. Het eerste voorbeeld dat ik wil noemen is het lied "Reckless Love", van Bethel Music. Het is in de bundel opgenomen als Opwekkingslied 825. In het lied wordt het woord "reckless" gebruikt, wat roekeloos betekent. 

Roekeloos
Hoewel er in de songtekst (zie hierboven) zeker waarheden worden verkondigd, is die term gewoon onjuist en doet zij de waarheid ook echt geweld aan. Jezus was allesbehalve roekeloos toen Hij voor ons stierf. Volgens de Van Dale is roekeloos "in hoge mate onvoorzichtig", wat zeer misplaatst is in dezen. Jezus wist precies wat Hij deed en had de kosten van de prijs die Hij moest betalen van tevoren dan ook goed in beeld. Indien dit niet zo was, zouden we daarmee impliceren dat Hij niet alwetend is. Jezus wees ons er juist op om het tegenovergestelde van roekeloos te zijn in het evangelie van Lukas:

"Want wie van u die een toren wil bouwen, gaat niet eerst zitten om de kosten te berekenen, of hij de middelen wel heeft om het werk te voltooien?"
​(​Lukas 14:28, HSV)

Onrustig
Een ander voorbeeld dan. In Opwekkingslied 805 wordt gezongen over onrecht en onze houding daarover. U kunt het lied hiernaast voor uzelf beluisteren en de tekst eens op u in laten werken. Hoewel ik zeker de goede bedoelingen snap en ook echt wel begrijp wat men bedoelt te zeggen, wordt mijn hart onrustig van dit lied, en dan niet op de manier die de schrijvers vermoedelijk voor ogen hadden.

Dwaas
Met name het gedeelte "Laat ons dwaas en koppig zijn" stuit me tegen de borst. Waar lezen we dit in de Bijbel? Die leert ons juist het tegenovergestelde! Onder het lied wordt Psalm 62 genoemd als een soort "theologische verantwoording", maar de enige connectie met die psalm is het onrecht dat daar veroordeeld wordt. 

"Dwaze mensen willen niet wijs worden. Ze willen alleen hun eigen mening geven." ​(Spr. 18:2, BGT)

Onrecht
Het lied wil mensen in beweging brengen om tegen onrecht op te staan, maar wordt daarin eigenlijk bijna activistisch. Als we het dan toch over Psalm 62 hebben, laten we dan ook goed letten op het laatste vers: "Ook de goedertierenheid is van U, Heere, want U zult eenieder vergelden naar zijn werk." Uiteindelijk is het God Die het onrecht totaal zal vergelden, en niet wij. In veel opwekkingsliederen zien we dan ook het koninkrijksdenken van de NAR terugkomen, waarbij ervan uitgegaan wordt dat wij het koninkrijk op aarde moeten gaan brengen. Soms ligt het heel duidelijk aan de oppervlakte, maar soms is het wat subtieler aanwezig. Ja, het is zeker belangrijk dat wij opstaan tegen onrecht en Gods wil doen, maar laten we ervoor uitkijken dat we niet denken Jezus' plaats in te moeten nemen. Hij zal Koning zijn, en tot die tijd zijn wij als gemeente het zout der aarde, dat prikkelt. Maar dat betekent niet dat we door onze inspanningen het komende koninkrijk nu al hier kunnen brengen. Dit koninkrijk wordt namelijk niet door mensenhanden gebouwd, maar door God (Dan. 2:44-45) en zal pas komen aan het einde van deze bedeling (Op. 11:15).

Disclaimer
Vele broeders en zusters hebben me gevraagd de lijsten hier te delen, maar ik wilde de lijsten niet zomaar met u delen zonder hier een begeleidend schrijven aan vooraf te doen. Er worden namelijk ook dingen gezegd die ik wel extreem vind en erg ver vind gaan. Zo wordt opwekkingslied 850 in de gemotiveerde lijst bijvoorbeeld "demonisch" genoemd, en hoewel het theologisch zeker niet helemaal kloppend is, vind ik dat een behoorlijk boude uitspraak. Er wordt ook gesteld dat de naam van Jezus niet genoemd wordt in het lied, maar dat is aantoonbaar onjuist. Op bladzijde 210 van de meest recente opwekkingsbundel (tot 895) is aan de linkerkant van het lied de Naam van Jezus inderdaad niet te vinden, maar op het rechtse deel van die bladzijde gaat het lied verder, en wordt Zijn Naam vóór het laatste refrein wel degelijk genoemd. Ook wordt gesteld dat er wordt "geproclameerd óver" Jezus, maar dat is niet wat dit lied doet. Als we goed lezen, is de proclamatie juist de Naam van Jezus óver die slechte dingen, en niet andersom. Wees dus niet alleen kritisch op Opwekking, maar ook op deze lijsten. Hieronder kunt u de vier lijsten downloaden, door op de blauwe knoppen te klikken.

Goedgekeurd

Afgekeurd

Aangepast

Gemotiveerd