Waarom Chris Verhagens Visie op Daniël 9 Onjuist is

Chris Verhagen, op YouTube beter bekend als Christelijke Apologeet, is een zeer geliefde en begaafde broeder die veel zinnige dingen zegt; Dingen die broodnodig zijn in de tijd waarin we leven. Toch heeft zijn apologetiek mijns inziens ook een dode hoek. In zijn laatste preek over Daniël 9, waarvan het eerste stuk overigens prima exegese is, concludeert hij dat de laatste jaarweek van de in totaal 70 jaarweken, alreeds vervuld is in de eerste eeuw na Christus. Dit is een punt waarin Verhagen en ik flink van mening verschillen. Hij richt zijn pijlen de laatste tijd sowieso vaak op de futuristische eindtijdleer. Al eerder schreef ik daar artikelen over. Laten we eens kijken waar Verhagen deze keer de plank misslaat.

"Na de tweeënzestig weken zal de Messias uitgeroeid worden, maar het zal niet voor Hemzelf zijn. Een volk van een vorst, een volk dat komen zal, zal de stad en het heiligdom te gronde richten. Het einde ervan zal zijn in de overstromende vloed en tot het einde toe zal er oorlog zijn, verwoestingen waartoe vast besloten is." (Daniël 9:26, HSV)

Daniël
In het eerste deel van de preek spreekt Verhagen lang over het leven van Daniël, waarop ik eigenlijk niets anders dan complimenten kan geven. Het gaat me vooral om het laatste gedeelte van zijn preek, waar hij eerlijk gezegd wel vrij snel doorheen walst, als we dit vergelijken met het eerste deel. Pas na ruim 50 minuten begint hij met zijn pleidooi over de 70 weken. Laten we eerst eens kort kijken wat er precies met die jaarweken bedoeld wordt. Het cruciale Bijbelgedeelte begint in vers 24:

"Zeventig weken zijn er bepaald over uw volk en uw heilige stad, om de overtreding te beëindigen, de zonden te verzegelen, de ongerechtigheid te verzoenen, om een eeuwige gerechtigheid tot stand te brengen, om visioen en profeet te verzegelen, en om de Heiligheid van heiligheden te zalven." (Daniël 9:24, HSV)

Jaarweken
Daniël profeteert hier over een periode van 70 "weken", waarbij de Messias tegen het einde ervan gekruisigd zal worden. De meeste Bijbelleraren erkennen dat dit qua tijd nooit kan passen, en dat dit dus over zogeheten "jaarweken" moet gaan, waarbij elke week eigenlijk 7 jaren zijn in plaats van 7 dagen. Dit brengt de profetie tot een totaal van 490 jaren. Ook Verhagen erkent dit gelukkig. Het probleem is echter hoe hij deze jaren verder definieert. Het gaat hier meteen al mis. Verhagen wil gaan tellen vanaf een bepaald decreet, maar is onzorgvuldig als we kijken naar de precieze criteria. Lees maar eens verder:

"U moet weten en begrijpen: vanaf de tijd dat het woord uitgaat om te laten terugkeren en om Jeruzalem te herbouwen tot op Messias, de Vorst, verstrijken er zeven weken en tweeënzestig weken. Plein en gracht zullen opnieuw gebouwd worden, maar wel in benauwde tijden." (Daniël 9:25, HSV)

Decreet
Er werden rond die periode meerdere decreten uitgevaardigd die zouden kunnen kwalificeren als het startpunt van deze profetie, maar welke is de juiste? In het overzicht hieronder kunt u zien naar welke decreten we zouden kunnen kijken, en in welke Bijbelverzen we daarover kunnen lezen. Als eerste valt op dat de decreten van Kores en Darius al vrij vroeg worden uitgevaardigd, waardoor we niet goed uitkomen als we de 490 jaren optellen (of eigenlijk eraf halen, aangezien we ons nog vóór het begin van de jaartelling bevinden). De reden dat we deze decreten sowieso niet als startpunt moeten nemen, ligt echter al besloten in de tekst, die u hierboven nog eens terug kunt lezen. Het belangrijkste element van het decreet is namelijk dat het de start van de herbouw van Jeruzalem markeert. Dat kan dus niet anders dan over Nehemia 2 gaan, welk decreet in 445 voor Christus werd uitgevaardigd.

Artachsasta
Verhagen heeft dus gelijk dat het decreet van Artachsasta (hij noemt hem Artaxerxes, wat een variatie is op deze naam) het startpunt van de profetie markeert, maar pakt niet het juiste decreet. Hij neemt het decreet dat in 457 voor Christus werd uitgevaardigd, waarbij de focus eigenlijk lag op het onderwijzen van de Joden over de wet. Verhagens manier rekent overigens wel fijn, en we komen zo wel vrij dicht in de buurt van de bediening van Jezus. De 70 jaarweken worden namelijk verder onderverdeeld in respectievelijk perioden van 7 jaarweken, 62 jaarweken en 1 jaarweek. Die laten zich in letterlijke jaren vertalen als 49 (7x7), 434 (62x7) en 7 (1x7) jaren. Omdat vers 25 specifiek spreekt over de eerste twee subperioden, kunnen we rekenen met een collectief van 483 (49+434) jaren om tot de Messias te komen, waarover in dat vers ook gesproken wordt. Op de overige 7 jaren zullen we later inzoomen. Als we doortellen vanaf het jaar 457 voor Christus, dan blijven er nog 26 jaren over (483-457=26). Omdat het jaar nul niet bestaat, moeten we één extra jaar doorrekenen, en komen we inderdaad uit bij het jaar 27 als de start van Jezus' bediening. Appeltje eitje, toch? Nou, nee..

Stadsmuren
Als we vers 25 nog eens goed doorlezen, zien we dat het decreet specifiek gaat over de herbouw van de stad. Daniël maakt dat in vers 25b nog duidelijker, zodat er absoluut geen misverstanden over bestaan: het plein en de gracht zullen opnieuw gebouwd worden, in benauwde tijden. En dat is dan ook precies wat we lezen in Nehemia 4 en 6. De vijanden van de Joden probeerden de Joden te beletten de muur te bouwen, en ze moesten dan ook vechten met een speer in één hand en een troffel in de andere (Neh. 4:17). Dít is het decreet dan Daniël bedoelde. "Maar.." zult u wellicht zeggen, "dat komt dan toch helemaal niet uit bij de bediening van Christus?" Dat klopt. Of althans, niet als we rekenen met een kalender van 365,25 dagen. Wanneer we rekenen vanaf het jaar 445 voor Christus, komen we uit in het jaar 38, of 39 als we het jaar nul elimineren. Dat is veel te laat. Dit probleem ondervond ook Sir Robert Anderson, een Engelse Scotland Yard-agent met een passie voor de Bijbel. Laten we eens kijken hoe hij dit in zijn boek The Coming Prince oploste.

"Woorden tegen de Allerhoogste zal hij spreken, de heiligen van de Allerhoogste zal hij te gronde richten. Hij zal erop uit zijn bepaalde tijden en de wet te veranderen, en zij zullen in zijn hand worden overgegeven voor een tijd, tijden en een halve tijd." (Daniël 7:25, HSV)

Drieënhalf
Als eerste stelde Anderson vast dat er in het boek Daniël, als het over de eindtijd gaat, een eenheid van tijd gebruikt wordt die op verschillende manieren wordt weergegeven: drieënhalf jaar. Precies de helft van die laatste jaarweek uit Daniël 9, die in vers 27 nog eens speciale aandacht krijgt. Het wordt hier op een heel speciale manier onder woorden gebracht: een tijd, tijden en een halve tijd. De meeste Bijbeluitleggers zien hier een ietwat cryptische verwijzing in naar de getallen één (tijd), twee (tijden) en een halve (0,5) tijd. Drieënhalve "tijd" dus. Waarom wordt hier het woord "jaren" dan niet gebruikt? Simpel, omdat het letterlijk om specifieke subperioden gaat. Het is een subtiele hint dat hier meer aan de hand is. Het bijzondere is dat die periode op andere plekken in de Bijbel nauwkeuriger gespecificeerd wordt, zoals in Openbaring 12:6 en 13:5. Daar wordt gesproken over respectievelijk 1260 dagen en 42 maanden. Delen we het getal 1260 door 42 maanden, dan wordt er in de eindtijd blijkbaar uitgegaan van "maanden" van 30 dagen, stelde Anderson terecht vast. En als dit voor de helft van de laatste jaarweek geldt, waarom zou dat dan ook niet voor de rest van de jaarweken gelden? We moeten immers consequent zijn, nietwaar?

"Van de tijd af dat het steeds terugkerende offer weggenomen zal worden en de verwoestende gruwel opgesteld zal zijn, zijn het duizend tweehonderdnegentig dagen. Welzalig is hij die blijft verwachten en duizend driehonderdvijfendertig dagen bereikt." (Daniël 12:11-12, HSV)

Maanden
In zijn boek The Coming Prince, dat inmiddels rechtenvrij is, legt Anderson uit dat we dus uit moeten gaan van zogeheten "profetische jaren" van 360 dagen. Drieënhalf maal 360 is immers 1260, wat precies correleert met de periode waarover Johannes spreekt. Ook Daniël werkt in hoofdstuk 12 overigens met maanden van 30 dagen, als we kijken naar het vers hierboven. Hij lijkt te zeggen dat er nog een 43e maand (30x43) volgt, en daarna zelfs nog anderhalve maand (44,5x30) volgt. Dat past ook goed bij de Hebreeuwse cultuur, waar behalve de nieuwe maan ook gekeken wordt naar de volle maan, die halverwege de maand vastgesteld wordt. Enfin, als we met deze profetische jaren doortellen vanaf het decreet uit 445 voor Christus, komen we volgens Anderson precies uit in het jaar 32. Sterker nog, we komen exact uit op 6 april van dat jaar, vlak voor het cruciale Pesachfeest waarop Jezus gekruisigd zou worden. Zie voor de precieze data bladzijde 56 van zijn boek.

"Na de tweeënzestig weken zal de Messias uitgeroeid worden, maar het zal niet voor Hemzelf zijn. Een volk van een vorst, een volk dat komen zal, zal de stad en het heiligdom te gronde richten. Het einde ervan zal zijn in de overstromende vloed en tot het einde toe zal er oorlog zijn, verwoestingen waartoe vast besloten is." (Daniël 9:26, HSV)

Messias
Verhagen maakt echter nog een andere kapitale fout. Hij meent dat de persoon waarover in het laatste vers gesproken wordt, de Messias is. Daar heb ik een aantal problemen mee. Allereerst is de laatste persoon waarover gesproken is in het vorige vers niet de Messias, zoals hij beweert, maar de "vorst" van een volk dat komen zal. Historisch gezien moet dit over de Romeinen gaan, daar zijn Verhagen en ik het gelukkig over eens. Het probleem is alleen de timing. Hij lijkt de tweede fase van het Romeinse Rijk niet te zien, waarover Daniël in hoofdstuk 2 spreekt als het ijzer dat met klei vermengd wordt. De "hij" uit vers 27 gaat dus niet over Jezus, maar over die toekomstige vorst. Dat wordt nog duidelijker als we de precieze tekst verder bestuderen.

"Hij zal voor velen het verbond versterken, één week lang. Halverwege de week zal Hij slachtoffer en graanoffer doen ophouden. Over de gruwelijke vleugel zal een verwoester zijn, zelfs tot aan de voleinding, die, vast besloten, uitgegoten zal worden over de verwoeste." (Daniël 9:27, HSV)

Verbond
​Er wordt in dit vers namelijk specifiek gesproken over een verbond van één week lang, wat in deze context onmiskenbaar als 7 jaar gezien moet worden. Vraagje: wanneer sloot of versterkte Jezus precies een verbond van 7 jaar? Men zou kunnen zeggen dat Jezus een verbond bevestigde in Mattheüs 26, als Hij de beker met wijn rond laat gaan, maar gold dat verbond enkel voor 7 jaar? En hoe liet Jezus de slachtoffers en graanoffers ophouden na 3,5 jaar? De tempeldiensten gingen gewoon door, tot de tempel vernietigd werd in 70 na Christus. Dit kan helemaal niet over Jezus gaan. Het past simpelweg niet. Het gaat over iemand anders: die toekomstige vorst. Nu is de term "vorst" niet nieuw in Daniël. Het is niet exclusief bedoeld voor koningen als Darius of Nebukadnezar. Laten we het boek zelfs eens definiëren wat er in profetisch verband nog meer mee bedoeld kan worden.

"Toen zei hij: Weet u waarom ik naar u toe ben gekomen? Nu zal ik terugkeren om tegen de vorst van Perzië te strijden. En zodra ik vertrokken ben, zie, dan zal de vorst van Griekenland komen." (Daniël 10:20, HSV)

Vorsten
Op diverse plekken in de Bijbel wordt de term "vorst" gebruikt. Niet alleen om een gewone koning te omschrijven, maar soms ook om de macht áchter die koning te adresseren. We zien daar een voorbeeld van in Ezechiël 28, waar niet alleen de koning maar ook de macht achter Tyrus wordt aangesproken. Nagiyd, wordt die vorst hier in het Hebreeuws genoemd. In eerst instantie lijkt het over die koning zélf te gaan, maar al snel wordt duidelijk dat er meer aan de hand is. Vanaf vers 13 wordt namelijk gezegd dat deze "vorst" ook in Eden was, en dat hij een cherub (een hoge rang engel) was. Dit gaat over satan, de wérkelijke macht achter de koning van Tyrus. Ook in het bovenstaande vers zien we iets soortgelijks. Hier wordt het Hebreeuwse woord shar gebruikt, maar het idee is hetzelfde. De aartsengel Michael wordt in vers 13 van Daniël 10 omschreven als zo'n vorst, maar tegelijk wordt er ook gesproken over de "vorst" van Perzië en zelfs die van Griekenland. Dat is opvallend, want Griekenland was op dat moment nog geen verenigd rijk. Het bestond uit verschillende kleinere stadsstaten.

Rome
Het lijkt er dus eerder op dat Michaël strijd te voeren had tegen een bovennatuurlijke heerser die geografisch aan dat gebied verbonden was en pas veel later meer invloed zou krijgen. Griekenland zou Perzië pas eeuwen later opvolgen als bezetter van de Levant, het gebied waar Israël ligt. Nóg veel later zou een ándere engelenvorst dit gebied overheersen, en daarover lezen we in Daniël 9:26. Verhagen lijkt bovendien niet te beseffen dat hij in twee fasen zal komen. In eerste instantie als het ijzeren rijk uit Daniël 2, maar in later tijd zelfs als een verdeeld rijk, waar elementen van klei zijn toegevoegd. Die twee mengen natuurlijk niet goed, wat het tot een zeer broze alliantie maakt.

"En de tenen van de voeten, gedeeltelijk van ijzer en gedeeltelijk van leem – dat koninkrijk zal gedeeltelijk sterk zijn en gedeeltelijk broos." (Daniël 2:42, HSV)

Conclusie
Er is nog veel meer op te merken over de Bijbelteksten die Verhagen als een spervuur van prooftexts op zijn publiek afvuurt, maar dat wil ik graag in een volgend artikel doen. Laten we in dit artikel in elk geval vaststellen dat a. zijn startpunt niet het juiste decreet is, en b. de persoon in vers 27 niet de Messias kan zijn. Dat past gewoon niet. Dat betekent dat de laatste jaarweek dus nog toekomstig is, en zo'n pauze van 2000 jaar is dan ook zeker niet onlogisch. Ook in Jesaja 61, welke Verhagen nota bene citeert, zit zo'n onderbreking. Jezus citeert in Lukas 4:16-21 immers de eerste twee verzen, maar niet helemaal. Hij stopt halverwege de zin, en verklaart dat het deel van het jaar van welbehagen vervuld is. Het deel waarin de wraak uitgestort wordt, wordt losgekoppeld van de rest. En dat is heel logisch, omdat dat nog toekomstig is. En dát is dan ook precies het deel waar het allemaal om draait in die laatste jaarweek; het is de uitstorting van de wraak, waarover het in Openbaring ook veelvuldig gaat. Dít is de voleinding waarover Daniël het heeft. Die onderbreking laat nu al 2000 jaar op zich wachten. Ik geloof echter dat het niet lang meer zal duren voor Jezus terugkomt en ook de rest van de profetie zal vervullen. Ik zie ernaar uit. U ook?