De Zondagsrust

Een flink aantal jaren geleden wilde ik op zondag benzine tanken bij een onbemande benzinepomp in Staphorst, maar dat bleek niet mogelijk te zijn. Die was bewust uitgezet, om de zondagsrust te eerbiedigen, zo werd gemeld. Ook de website van het Reformatorisch Dagblad kan op zondag niet geraadpleegd worden, om dezelfde reden. Want stel u toch eens voor dat u ontspannen het nieuws zou lezen op zondag.. Dat kan toch nooit de bedoeling zijn? Of wel? Geboren in de Bible Belt, kan ik u nog vele voorbeelden geven, maar zal ze u besparen. Het geeft wel aan hoe mensen de neiging hebben om dingen tot in het extreme door te trekken, om het christelijke leven veilig en voorspelbaar te maken. Hebben we dan niets geleerd van de farizeeërs? Hoe zit het eigenlijk met de zondagsrust? Wat zegt de Bijbel er precies over?

"Gedenk de sabbatdag, dat u die heiligt." (Ex. 20:8, HSV)

Sabbat
U kunt in de Bijbel zoeken tot u een ons weegt, maar er staat nergens dat wij de zondag moeten eerbiedigen. De enige speciale dag die genoemd wordt, is de zaterdag; de zevende dag, ook wel de sabbat genoemd. Bovendien was die dag vooral als heilig bedoeld voor de Joden, hoewel er wel degelijk een casus te maken is voor een wat bredere toepassing. Al in Genesis 2 wordt duidelijk dat deze dag speciaal is. God heiligt deze dag (Hij zet deze dag apart van andere dagen) en rust op deze dag, als een soort voorbeeld voor ons allen. Adam was immers geen Israëliet, maar een "heiden", en dus zou je kunnen zeggen dat deze dag ook voor hem al meteen aangeduid wordt als heel speciaal. Toch komt er geen gebod met randvoorwaarden tot aan Mozes. Pas dán wordt er een gebod uitgevaardigd, die overigens enkel betrekking heeft op de Israëlieten zélf!

"Laat de Israëlieten dan de sabbat in acht nemen, door de sabbat te houden, al hun generaties door, als een eeuwig verbond. Hij zal tussen Mij en de Israëlieten voor eeuwig een teken zijn, want de HEERE heeft in zes dagen de hemel en de aarde gemaakt, en op de zevende dag heeft Hij gerust en Zich verkwikt." (Exodus 31:16-17, HSV)

Hebrew Roots
Vanwege dit soort teksten zien we helaas een soort kniereflex de andere kant opgaan. Sommige extreme Hebrew Roots-groepen (christenen die terug willen keren naar de Joodse wortels van de kerk) hebben de neiging om de zondag dan maar compleet in de ban te doen, te verruilen voor de zaterdag en die dan maar op een farizeïstische manier te eerbiedigen. Is dat dan de bedoeling? Als dit voor u geldt, heb ik een vraagje: van welke stam bent u precies? Nogmaals, dit gebod geldt enkel voor de Joden, niet voor de heidenen. Wie denkt zich aan de wet van Mozes te moeten onderwerpen, maakt het zichzelf erg moeilijk (Gal. 5:1-4). We hebben natuurlijk de vrijheid om onze rustdag te kiezen, maar kijk een andere christen daar niet op aan (Kol. 2:16-17). De sabbat is een schaduw van toekomstige dingen, zegt Paulus in dat laatstgenoemde vers. Het verwijst naar die enorme periode van 1000 jaar rust, die ons nog wacht. Maar het moet geen god op zichzelf gaan worden, om die te vereren.

Grenzen
Zoals zoveel dingen tot in het extreme werden gevolgd door de farizeeërs, was dat ook met het houden van dit gebod niet anders. We kijken als mens vaak naar de kaders van een wet en niet naar de essentie ervan. Laat me een voorbeeld geven om dit te illustreren. We zijn meer geneigd om te denken: "Hoe hard mág ik rijden?" in plaats van dat we nadenken over "Hoe hard is veilig om op deze plek te rijden?" Begrijpt u wat ik bedoel? We kijken naar de grenzen, en niet naar de inhoud. De essentie van de sabbat is meerledig. Paulus vertelde in het eerder genoemde vers in Kolossenzen al dat het een schaduw, een vooruitwijzing is naar de toekomstige periode van 1000 jaar rust. Ook is het een goed principe voor mensen om uit te rusten van hun arbeid. Ik heb weleens zes dagen achter elkaar gewerkt, en dan ben ik altijd wel toe aan een dag even niets.

" 1. In die tijd ging Jezus op een sabbat door de korenvelden, en Zijn discipelen hadden honger en begonnen aren te plukken en te eten. 2. Toen de Farizeeën dat zagen, zeiden zij tegen Hem: Zie, Uw discipelen doen iets wat niet geoorloofd is te doen op de sabbat. 3. Maar Hij zei tegen hen: Hebt u niet gelezen wat David deed toen hij honger had, en zij die bij hem waren? 4. Hoe hij het huis van God binnengegaan is en de toonbroden gegeten heeft, die hij niet mocht eten, evenmin als zij die bij hem waren, maar alleen de priesters? 5. Of hebt u niet gelezen in de Wet dat de priesters op de sabbatdagen de sabbat ontheiligen in de tempel, en toch onschuldig zijn? 6. Ik zeg u echter dat hier Iemand is Die meer is dan de tempel. 7. Maar als u geweten had wat het betekent: Ik wil barmhartigheid en geen offer, dan zou u de onschuldigen niet veroordeeld hebben. 8. Want de Zoon des mensen is Heere, óók van de sabbat." (​Mattheüs 12:1-8, HSV)

Essentie
Jezus laat in Mattheüs 12 goed zien wat de essentie van de sabbat is. De farizeeërs kijken echter juist naar de kaders van de sabbat. Zij hebben die zelf door eeuwenlange studie nauwkeurig gemeend te kunnen bepalen, maar Jezus choqueert hen door hen enkele passages uit de schriften te citeren waaruit blijkt dat David en de priesters de regels van de farizeeërs over de sabbat ook niet altijd hebben gevolgd. Met name deze laatste groep is interessant, omdat hun werk juist onmisbaar was op die dag. Ook Jezus' werk als Hogepriester is onmisbaar. De extremiteit van de farizeeën tegenover de menselijkheid van Jezus komen bovendien lijnrecht tegenover elkaar te staan. De discipelen hadden honger. Of misschien gewoon een beetje trek. Van aren eten wordt je hongergevoel nu eenmaal niet bepaald gestild. Wat is er mis met het stillen van je honger op de sabbat? Of lekker te genieten van wat de natuur ons biedt? Als we door het bos lopen en wilde bramen zien, is het toch gewoon lekker om daar even van te proeven? Dat is dan toch niet meteen "oogsten" in de nauwste zin van het woord? 

Overtuiging
Jezus had vaak confrontaties met de farizeeërs over hun tradities. Het is makkelijk voor ons om met de vinger te wijzen, maar in hoeverre doen wij niet vaak ongeveer hetzelfde? Enerzijds zoeken christenen de grenzen van wat goed en heilig is op, door bijvoorbeeld boeken te verkopen in de kerk. Anderzijds blijven christenen soms ver bij de grenzen vandaan omdat ze het farizeïstisch benauwd krijgen als ze eraan denken dat ze die grenzen misschien overtreden. Natuurlijk zit er vaak een heel mooie gedachte achter het laatste geval. We wíllen Jezus geen pijn doen door te zondigen, en houden ons daarom maar keurig aan de regeltjes. Daar is op zich helemaal niks mis mee. Het wordt echter problematisch als we deze regels volgen zonder dat we dit uit overtuiging doen, of als we anderen daar de maat mee nemen. Als we het niet uit overtuiging doen, zondigen we tegen onze eigen principes. Paulus maakt dit heel duidelijk in Romeinen 14. Hoewel het daar hoofdzakelijk over het eten van bepaald voedsel lijkt te gaan, trekt hij de reikwijdte van dit idee breder in vers 5 en 6.

"De een acht de ene dag boven de andere dag, maar de ander acht al de dagen gelijk. Laat ieder in zijn eigen geest ten volle overtuigd zijn. Wie de dag in ere houdt, houdt hem in ere voor de Heere, en wie de dag niet in ere houdt, houdt hem niet in ere voor de Heere. Wie eet, eet voor de Heere, want hij dankt God. En wie niet eet, eet niet voor de Heere, en ook hij dankt God." (​Romeinen 14:5-6, HSV)

Zondag
Maar om de cirkel weer rond te maken en terug te gaan naar de oorspronkelijke vraag in dit artikel, is het goed om ons ook af te vragen hoe het dan kan dat christenen de zondag hebben gekozen als de dag waarop we bij elkaar komen en rust houden. Sommigen zien er een antichristelijk complot in. De katholieke kerk zou hierachter zitten en de "tijden hebben veranderd". De kerk zou naar hun idee gewoon samen moeten komen op de sabbat en niet op de zondag. De zevendedagsadventisten denken zelfs dat het houden van de rust op zondag het teken van het beest is. Dat klinkt nogal extreem. Is dat wel zo? Heeft de katholieke kerk samengespannen om de christenen samen te laten komen op de zondag? Of is er een Nieuwtestamentische precedent? Ja, die is er zeker. Zo lezen we nergens in het nieuwe testament dat de kerk bij elkaar kwam op de zaterdag, maar wel op de zondag.

"En op de eerste dag van de week, toen de discipelen bijeengekomen waren om brood te breken, sprak Paulus hen toe, omdat hij de volgende dag wilde vertrekken; en hij liet zijn toespraak voortduren tot middernacht." (Handelingen 20:7, HSV)

Traditie
Paulus breekt het brood op deze eerste dag (mogelijk gaat het hier om het heilig avondmaal) en geeft ook een preek. Verder zien we dat er regelmatig gecollecteerd werd op de eerste dag van de week (1 Kor. 16:2). Deze offerande wordt voorts in verband gebracht met een dienst in 2 Korinthe 9:12. Dat lijkt ook het geval als we weer teruggaan naar 1 Korinthe 16. Paulus wilde dat de gaven vóór zijn komst werden verzameld. Zo ontstond er geen onrust als de dienst eenmaal begonnen was. Hier ontstond dus de traditie om de bijeenkomst op de eerste dag van de week te houden, refererend aan de dag dat Jezus opstond uit de dood; een prachtig symbool van het nieuwe leven. De achtste dag. Een nieuwe week. Een voorafschaduwing van het nieuwe leven dat ons wacht. Ik zou zeggen; geniet ervan vandaag! God heeft ons deze dag gegeven, niet om ons te pesten, maar om ons te helpen ontspannen en te stemmen tot reflectie over onze prachtige toekomst met Hem. Misschien werkt u echter onregelmatige diensten of hebt u een onmisbaar beroep zoals verpleegster of politieagent. Probeer dan te ontspannen op een andere dag, zou ik u op het hart willen drukken. De boog kan niet altijd gespannen staan. Dit is echter iets wat u voor uzelf in gebed uit zult moeten zoeken. Belangrijk hierbij is echter dat u het uit volle overtuiging doet, uit liefde voor Hem, en anderen daarin niet de maat neemt. Word geen farizeeër (; God bless!