1 Reactie
" 1. Hierna zag ik een andere engel neerdalen uit de hemel. Hij had grote macht, en de aarde werd verlicht door zijn heerlijkheid. 2. En hij riep uit met krachtige stem: Zij is gevallen, zij is gevallen, het grote Babylon, en een woonplaats van demonen geworden, een schuilplaats voor allerlei onreine geesten en een schuilplaats voor allerlei onreine en weerzinwekkende vogels. 3. Want van de wijn van de toorn van haar hoererij hebben alle volken gedronken, en de koningen van de aarde hebben hoererij met haar bedreven, en de kooplieden van de aarde zijn rijk geworden door de kracht van haar losbandig leven. 4. En ik hoorde een andere stem uit de hemel zeggen: Ga uit haar weg, Mijn volk, opdat u geen deelhebt aan haar zonden, en opdat u niet van haar plagen zult ontvangen. 5. Want haar zonden hebben zich opgestapeld tot aan de hemel, en God herinnerde Zich haar ongerechtigheden. 6. Vergeld haar zoals zij ook u vergolden heeft, en vergeld haar dubbel naar haar werken. Schenk in de drinkbeker waarin zij voor anderen ingeschonken heeft, voor haar het dubbele in. 7. Overeenkomstig de maat waarin zij zichzelf heeft verheerlijkt en losbandig heeft geleefd, geef haar naar die maat pijniging en rouw. Want in haar hart zegt zij: Ik zit als een koningin en ben geen weduwe en ik zal zeker geen rouw zien." (Openbaring 18:1-7, HSV)
Identiteit "Maar.. hoe kan dat dan?" Vraagt u zich wellicht af. Babylon ligt toch in het huidige Irak? Dat is zeker zo, maar besef dat er een mysterieuze component is aan de stad die door het boek Openbaring heen telkens op curieuze wijze omschreven wordt. In het vorige hoofdstuk werd vooral ingezoomd op het religieuze en politieke aspect ervan. In dit hoofdstuk gaat het meer over het geografische en economische aspect. Denk terug aan de toren van Babel; dit was een prototype van wat de mensheid door samenwerking kon bereiken. Ook dat had meerdere componenten, maar werd gelokaliseerd uitgevoerd. De samenwerking van de mens op al deze vlakken vindt nu wereldwijd plaats, en wordt gekarakteriseerd door de diverse steden die model staan voor al die diverse componenten. New York is met Wall Street een model voor het economische Babylon. Brussel is met haar Europese machtscentrum een typering van het politieke Babylon en Rome met daarin het Vaticaan een vertegenwoordiging van het religieuze Babylon. Een andere manier om naar deze gegevens te kijken, is in te zoomen op de diverse levels van Babel, Babylon en Babylonië. We hebben dat eerder dit jaar in dit artikel geprobeerd te doen. " 8. Daarom zullen op één dag haar plagen komen: dood, rouw en honger, en met vuur zal zij verbrand worden, want sterk is de Heere God, Die haar oordeelt. 9. En de koningen van de aarde die hoererij met haar bedreven hebben en losbandig geleefd hebben, zullen huilen en rouw over haar bedrijven, wanneer zij de rook van haar verbranding zullen zien. 10. Zij blijven van verre staan uit vrees voor haar pijniging en zeggen: Wee, wee de grote stad Babylon, de sterke stad, want in één uur is uw oordeel gekomen." (Openbaring 18:8-10, HSV)
Amerika In eerdere hoofdstukken hebben we regelmatig het onderstaande overzicht gebruikt. Telkens hebben we gezien dat in de tweede helft van de Grote Verdrukking, de Noord- en Zuid-Amerikaanse landen het onderspit lijken te delven, door een gigantische catastrofe. Wat hier mogelijk beschreven wordt, is een rampenscenario dat zich ontvouwt nadat zich een cataclysme zoals de inslag van een meteoriet en/of de gevolgen van een grote zonnevlam voordoet. Merk ook op dat verteld wordt dat haar plagen op één dag zullen komen. Is dit een directe referentie naar de plagen die we twee hoofdstukken eerder uitgebreid beschreven zagen? Dat lijkt voor de hand te liggen. Dit bevestigt nog eens dat New York hier helemaal niet zo'n vreemde gedachte is. Er blijven in elk geval mensen over op de rest van de aarde, zo blijkt duidelijk uit de tekst. Dit is dus nog niet het einde van de rest van de wereld.  " 11. En de kooplieden van de aarde zullen over haar huilen en treuren, omdat niemand hun waren meer koopt: 12. koopwaar van goud, zilver, edelgesteente, parels, fijn linnen, purper, zijde en scharlaken, allerlei geurig hout, allerlei ivoren voorwerpen en allerlei voorwerpen van zeer kostbaar hout, koper, ijzer en marmer, 13. en kaneel, reukwerk, mirre, wierook, wijn, olie, meelbloem en tarwe, lastdieren en schapen, paarden en wagens, en lichamen en zielen van mensen. 14. En de rijpe vrucht waarnaar uw ziel verlangde, is van u geweken. Al wat glansrijk en sierlijk was, is van u weggegaan en u zult dat beslist niet meer terugvinden. 15. De kooplieden van deze waren, die door haar rijk zijn geworden, zullen huilend en treurend op grote afstand blijven staan uit vrees voor haar pijniging, 16. en zeggen: Wee, wee de grote stad, die bekleed was met fijn linnen, purper en scharlaken, en getooid met goud, edelgesteente en parels. Want in één uur is die grote rijkdom verwoest. 17. En elke stuurman, al het volk op de schepen, zeelieden en allen die op zee hun werk doen, bleven van verre staan, 18. en zij riepen toen zij de rook van haar verbranding zagen: Welke stad was aan deze grote stad gelijk? 19. En zij wierpen stof op hun hoofd en riepen huilend en treurend: Wee, wee de grote stad, waarin allen die schepen op zee hadden, rijk zijn geworden door haar weelde. Want in één uur is zij verwoest."
" 20. Verblijd u over haar, hemel, heilige apostelen en profeten, want God heeft uw vonnis aan haar voltrokken. 21. En een sterke engel hief een steen op als een grote molensteen, en wierp die in de zee, en zei: Zó zal Babylon, de grote stad, met geweld neergeworpen worden, en het zal nooit meer gevonden worden. 22. En het geluid van citerspelers, zangers, fluitspelers en bazuinblazers zal beslist niet meer in u gehoord worden. En er zal geen enkele beoefenaar van welke kunst dan ook meer in u gevonden worden, en het geluid van de molen zal zeker niet meer in u gehoord worden. 23. En het lamplicht zal nooit meer in u schijnen en de stem van een bruidegom of van een bruid zal nooit meer in u gehoord worden. Want uw kooplieden waren de groten van de aarde. Door uw tovenarij immers werden alle naties misleid. 24. En het bloed van profeten en heiligen en van allen die geslacht zijn op de aarde, is in deze stad gevonden." (Openbaring 18:20-24, HSV)
Drugs Vanuit dit woord pharmakeia kunnen we in onze moderne tijd nog steeds het woord farmacie (apotheek) herkennen. Drugs kunnen in kleinere dosering een (positief) effect hebben op onze gezondheid. De vraag is soms natuurlijk wel of de medische wetenschap zich niet op al te glad ijs begeeft. De grens tussen drugs en medicijnen is niet altijd even duidelijk. Momenteel wordt er druk onderzoek gedaan naar het effect van psilocybine (een bestanddeel uit geestverruimende paddestoelen) op mensen met een depressie of PTSS. Een synthetische variant van psilocybine lijkt in een heel kleine dosering zeer goede resultaten te geven. Prachtig natuurlijk, maar ik vind dit als christen vooral erg zorgwekkend. Paddo's, zoals deze drugs ook wel genoemd worden, zijn immers vooral bekend vanwege het feit dat zij een heel duidelijke link met de spirituele wereld hebben, zelfs onder veel niet-christelijke mensen. Dat kan destructief zijn voor iemands geestelijke leven. Welk effect zal dit op de mensen hebben, als dit zo meteen in massa-productie wordt gebracht? Zullen zij bijvoorbeeld minder (of helemaal niet meer) open kunnen staan voor het evangelie? Dat zijn neveneffecten die vermoedelijk niet onderzocht zullen worden (of juist wel?!) door de big pharma.
" 1. En hierna hoorde ik een luide stem van een grote menigte in de hemel zeggen: Halleluja, de zaligheid, de heerlijkheid, de eer en de kracht zij aan de Heere, onze God. 2. Want Zijn oordelen zijn waarachtig en rechtvaardig, omdat Hij de grote hoer geoordeeld heeft, die de aarde te gronde gericht heeft met haar hoererij, en omdat Hij het bloed van Zijn dienstknechten aan haar gewroken heeft. 3. En zij zeiden voor de tweede keer: Halleluja! En haar rook stijgt op in alle eeuwigheid. 4. En de vierentwintig ouderlingen en de vier dieren wierpen zich neer, aanbaden God, Die op de troon zit, en zeiden: Amen, Halleluja! 5. En er kwam een stem uit de troon, die zei: Loof onze God, al Zijn dienstknechten, en die Hem vrezen, kleinen en groten!" (Openbaring 19:1-5, HSV) Hoererij In dit tekstgedeelte lijkt er even een disconnect te zijn. Van Babylon wordt hier immers verteld dat zij een hoer is, en dat God haar daarom oordeelde. Waren het niet de 10 koningen die haar verbrandden? Weet echter dat God ook andere koningen kan gebruiken om een oordeel te vellen over Zijn vijanden. We zien dit bij bijvoorbeeld koning Nebukadnezar (Jer. 27:6, 43:10), maar ook bij koning Kores (Jesaja 44:28-45:1) of de koning van Assyrië (Jes. 10:5). Het is dus een plan van God dat uitgevoerd wordt door Zijn vijanden, zonder dat zij dat waarschijnlijk beseffen. De zin wordt echter onderbroken met het Griekse kai, wat in dit geval het nevenschikkende voegwoord en is. Ik heb dit in de tekst onderstreept. God wreekt immers óók het bloed van Zijn dienstknechten. Wreekt Hij het één direct, en het andere indirect? Dat is zeker een mogelijkheid. " 6. En ik hoorde zoiets als een geluid van een grote menigte en als een gedruis van vele wateren en een geluid als van zware donderslagen: Halleluja, want de Heere, de almachtige God, is Koning geworden. 7. Laten wij blij zijn en ons verheugen en Hem de heerlijkheid geven, want de bruiloft van het Lam is gekomen en Zijn vrouw heeft zich gereedgemaakt. 8. En het is haar gegeven zich met smetteloos en blinkend fijn linnen te kleden, want dit fijne linnen zijn de gerechtigheden van de heiligen. 9. En hij zei tegen mij: Schrijf: Zalig zijn zij die geroepen zijn tot het avondmaal van de bruiloft van het Lam. En hij zei tegen mij: Dit zijn de waarachtige woorden van God. 10. En ik viel voor zijn voeten neer om hem te aanbidden, maar hij zei tegen mij: Pas op dat u dat niet doet! Ik ben een mededienstknecht van u en van uw broeders, die het getuigenis van Jezus hebben. Aanbid God. Het getuigenis van Jezus is namelijk de geest van de profetie."
" 11. En ik zag de hemel geopend, en zie, een wit paard, en Hij Die daarop zat, werd getrouw en waarachtig genoemd. En Hij oordeelt en voert oorlog in gerechtigheid. 12. En Zijn ogen waren als een vuurvlam en op Zijn hoofd waren vele diademen. Hij had een Naam, die opgeschreven was, en die niemand kent dan Hijzelf. 13. En Hij was bekleed met een in bloed gedoopt bovenkleed, en Zijn Naam luidt: Het Woord van God. 14. En de legers in de hemel volgden Hem op witte paarden, gekleed in fijn linnen, wit en smetteloos. 15. En uit Zijn mond kwam een scherp zwaard, opdat Hij daarmee de heidenvolken zou slaan. En Hij zal hen hoeden met een ijzeren staf. En Hij treedt de wijnpersbak van de wijn van de grimmige toorn van de almachtige God. 16. Er stond op Zijn bovenkleed en op Zijn dij deze Naam geschreven: Koning der koningen en Heere der heren." (Openbaring 19:11-16, HSV) Wit Aan het begin van de serie hebben we uitgebreid stilgestaan bij de identiteit van deze Ruiter op het witte paard, die toch flink verschilt van de ruiter die we in hoofdstuk 6 zien. Dit Personage hier is overduidelijk Jezus Christus, Die als onze Overwinnaar wordt geschetst en ook in die hoedanigheid ten strijde trekt. Waar echter nog onduidelijkheid over is, is de identiteit van de hemelse legers die hier genoemd worden. Een eerste hint vinden we in het fijne witte linnen waarmee zij bekleed zijn. Precies die frase vonden we immers ook in vers 8. Een parallelpassage vinden we in Judas 1:14, waar de hemelse legers waar Jezus mee terugkeert "heiligen" worden genoemd. Hagios, staat er in het Grieks. Dit wordt als zelfstandig naamwoord in het Nieuwe Testament nooit gebruikt als een synoniem voor engelen, maar wél 61x als een synoniem voor gelovigen. Het wordt soms wél gebruikt als bijvoeglijk naamwoord, maar dan wordt het zelfstandig naamwoord "engel" er wel altijd bij genoemd (bijv. Matth. 25:31, Mar. 8:38, Luk. 9:26, Hand. 10:22, Op. 14:10). Ten slotte valt in Openbaring 2:26-27 te lezen dat ook wij als gelovigen de heidenvolken met een staf zullen slaan, en in die zin "mee zullen regeren", hoewel het vizier daarvan natuurlijk absoluut niet beperkt is tot dit hoofdstuk. Ook in Openbaring 20 kunt u daar een verwijzing naar zien. Alles bij elkaar ontstaat er andermaal een zeer sterk bewijs dat wij christenen dus al in de hemel zullen zijn vóórdat Jezus Zijn fysieke voet op de Olijfberg zal zetten. Bij de opname blijft Hij in de wolken, waar wij Hem zullen ontmoeten, 7 jaar eerder. Na die 7 jaren, en het bruiloftsmaal, zal Hij terugkeren en zullen wij in fijne witte linnen kleding mét Hem meegaan om de heidenvolken te oordelen met een ijzeren staf. Dán pas zal Zijn voet de Olijfberg aanraken en de oorlog vanuit Armageddon zich gaan ontvouwen. Vanuit die verzamelplaats bewegen zij zich naar Jeruzalem en zullen zij definitief het onderspit gaan delven tegen onze Koning, Jezus Christus. " 17. En ik zag één engel dicht bij de zon staan, en hij riep met luide stem naar alle vogels die hoog aan de hemel vlogen: Kom en verzamel u voor het avondmaal van de grote God, 18. om te eten vlees van koningen, en vlees van oversten over duizend, en vlees van machtigen, en vlees van paarden en van hen die daarop zitten, en vlees van alle vrijen en van slaven, kleinen en groten. 19. En ik zag het beest en de koningen van de aarde en hun legers bijeen verzameld om oorlog te voeren tegen Hem Die op het paard zat, en tegen Zijn leger. 20. En het beest werd gegrepen, en met hem de valse profeet, die in zijn tegenwoordigheid de tekenen gedaan had, waardoor hij hen misleid had die het merkteken van het beest ontvangen hadden en die zijn beeld aanbeden hadden. Deze twee werden levend geworpen in de poel van vuur, die van zwavel brandt. 21. En de overigen werden gedood met het zwaard van Hem Die op het paard zat, namelijk het zwaard dat uit Zijn mond kwam. En alle vogels werden verzadigd met hun vlees." (Openbaring 19:17-21, HSV) Vogels We lezen hier over het einde van de grote verdrukking, waarbij gesproken wordt over vogels die de lijken van koningen en andere machtigen mogen eten. Een parallelpassage daarvan vinden we in Mattheüs 24:27-31, waar ook gesproken wordt over vogels die zich vlakbij de lijken zullen begeven in precies zo'n eschatologische context. In tegenstelling wat vaak gedacht wordt, gaat Mattheüs 24 níet over de opname, maar over de Grote Verdrukking. Dit is het einde ervan. Andere passages die uit zullen spelen, zijn Zacharia 12, waarbij de nadruk ligt op de eerste verzen (de belegering van Jeruzalem vanuit Armageddon) en de laatste verzen (de nationale erkenning van Israël dat Jezus hun Messias is, wat voor de collectieve redding van Israël zal zorgen). Dit luidt daarmee ook meteen het begin van de komst van Jezus' hemelse koninkrijk in. Het is als het ware het startpunt van de Theocratie die zeker 1000 jaar zal gaan duren. Mattheüs 25 speelt zich af op dit kantelpunt, en geeft meer inzicht in wat er zich dan allemaal zal gaan ontvouwen. Slot
Ik hoop dat deze lange serie u meer inzicht heeft gegeven in welke elementen we nu al kunnen herkennen van de Grote Verdrukking, maar ook hoop ik dat u over het algemeen tussendoor een duidelijker beeld hebt gekregen van de chronologie van het boek Openbaring. Daarom heb ik me ook niet beperkt tot het enkel noemen van die instanties, maar soms ook ingezoomd op de volgorde en uitleg van bepaalde gebeurtenissen. Soms zijn die uitleggingen speculatief, maar dat heb ik geprobeerd altijd goed aan te geven in het artikel en ook plausibele alternatieven aan te bieden. De waarheid is immers dat niemand anders dan Jezus weet hoe het zich precies af zal gaan spelen. Toch kunnen wij christenen al wel de bredere contouren zien van het boek Openbaring. We blijven kijken. We blijven opletten. We blijven wakker. Laat in het reactiegedeelte hieronder gerust weten wat u van de serie vond. Hopelijk zal de opname niet lang meer op zich laten wachten. Het lijkt er elke dag een beetje meer op dat Hij spoedig zal komen om ons op te halen. God bless en maranatha! :-)  In een eerdere artikelserie over de leeftijd van de aarde hebben we de tijdslijnen van de Masoretische Tekst (MT) vergeleken met de data die de meer betrouwbare Septuagint (LXX) aanbiedt. Hierin zaten wat onvolkomenheden, die ik in het onderstaande overzicht precies op schaal heb gecorrigeerd (klik met de rechtermuisknop op de afbeelding en open die in een nieuw tabblad om die te kunnen vergroten). Academicus Douglas Woodward dook diep in op de totstandkoming van de Masoretische Tekst die men vandaag als leidend beschouwt voor onze vertaling van het Oude Testament, en ontdekte daar een complot waarin de tweede-eeuwse Rabbi Akiva een prominente functie vervulde, om het tijdstip en zelfs de beschrijving van de Messias te vertroebelen. Dit heeft echter wel gevolgen voor hoe oud we de aarde moeten schatten. In de video's onder de volgende alinea kunt u een idee krijgen van hoe dit complot vermoedelijk precies tot stand is gekomen.  Analyse In deze paper zetten academicus Henry Smith en pastor Jeremy Sexton een aantal bijzondere ontdekkingen uiteen. Op pagina 45 beginnen zij met het ontvouwen van externe aanwijzingen dat de Septuagint (de Griekse vertaling van het Oude Testament, aangeduid met LXX) vrijwel zeker de meest gezaghebbende vertaling moet zijn. Bij het vertalen van het Oude Testament heeft men enkele eeuwen voor Christus in Genesis 5 en 11 andere leeftijden genoemd voor wanneer de aartsvaders hun oudste zoon kregen. Dit kan 2 dingen betekenen, merken Sexton en Smith op; het is a. een vervalsing door deze 70 schriftgeleerden die de Septuagint samenstelden, of b. het is correct en gebaseerd op oudere bronnen, die terug te vinden moeten zijn. Wat blijkt? De Samaritaanse Pentateuch, die door de Samaritanen gebruikt wordt en een oudere vertaling is dan de Masoretische Tekst, bevestigt de data die de LXX aanbiedt in Genesis 11. Ook de gevonden Bijbelfragmenten uit de Dode Zeerollen, die vermoedelijk iets eerder geschreven zijn dan de LXX, lijken meer overeenkomsten te hebben met de LXX. Voorts blijkt dat de Nieuwtestamentische schrijvers en zelfs Jezus Zélf in ruim 80% van de gevallen uit de Septuagint citeerde, vertelt Woodward in de video hieronder. Die citaten zijn kenmerkend omdat zij vaak ietwat afwijken van de Hebreeuwse Masoretische Tekst, waarin bepaalde Messiaanse elementen bewust vertroebeld zijn door de Masoreten. Reconstructie Sexton en Smith sluiten hun paper ten slotte af met een interessante reconstructie. Wanneer we er namelijk even van uit zouden gaan dat de tijdslijn van de LXX de juiste is, en een groep vertalers wilde samenspannen om de jaartallen om te gooien zonder dat het opvalt; hoe doe je dat dan? Merk op dat de leeftijden van alle aartsvaders bijna gelijk zijn in de MT en LXX. Het is vooral het moment dat hun oudste zoon ter wereld komt dat verschilt. Maar ook niet altíjd. De vervalser kan zich bijvoorbeeld niet permitteren de leeftijd van Methusalem op dat moment al te veel te veranderen, want anders zou hij ná de zondvloed voortleven of juist veel te vroeg voor de zondvloed sterven (de naam Methusalem betekent immers "zijn dood zal hét brengen" - vermoedelijk een referentie naar de zondvloed). Ook Sem kon niet eerder geboren worden, want dan kwam hij weer in de knoei met Arfachsad, die pal ná de zondvloed geboren werd. Verder kon hij ook niet veel met Abram doen, want er wordt veel tijd gespendeerd in de rest van Genesis over zijn leven, en dat zou alle andere tijdslijnen weer in de war brengen. De vermoedelijke vervalsingen vinden we dus vooral op de plekken waar je het als onderzoeker zou verwachten. Maar dit alles is niet het enige probleem. Ook Nimrod als prototype van de antichrist komt op losse schroeven te staan, meent Woodward. Zie ook de onderstaande video.
Rectificatie Dan mijn eigen artikelen en zelfs e-books; ook hierin zijn geregeld aannames gedaan met betrekking tot de leeftijd van de aarde, gebaseerd op gepresenteerde feiten uit de Masoretische Tekst. Ik zal enkele daarvan met terugwerkende kracht proberen te rectificeren. Het belangrijkste artikel daartoe is inmiddels aangepast. Daarin kom ik nu op een leeftijd van maar liefst 7401 jaar. Dit is direct in oppositie tot de populaire eindtijdleer die zich kenmerkt door een 6000-jarige aarde, die opgevolgd wordt door 1000 jaar van vrede. Hieronder heb ik alle data nog eens onder elkaar gezet, zodat u die na kunt rekenen vanuit de Bijbel. Indien er onvolkomenheden zijn, verneem ik die graag van u. Jaar 0000: Creatie Adam (Gen. 1:27) Millennium In Openbaring 20 wordt gesproken over een vrederijk van 1000 jaar. Er is echter iets wat me al heel lang niet lekker zit. In de Griekse grondtekst vinden we hier 6x het woord kilia. Dit is het meervoud van duizend, ofwel: duizenden. Maar liefst zes maal wordt het meervoud genoemd in dit hoofdstuk, wat mij de indruk geeft dat de kerk dit misschien al die tijd wel mis heeft gehad. Ook ikzelf. Toegegeven, er kan een linguïstische reden zijn waarom we hier een meervoud lezen, maar tot op heden heb ik nog geen enkel sterk argument in Bijbelcommentaren kunnen vinden. Ook dr. Andy Woods moest me het antwoord helaas schuldig blijven toen ik hem die vraag stelde. Dr. Douglas Hamp probeert deze lastigheid op te lossen door te wijzen op het gebruik van het bepaalde lidwoord "de". Dit is inderdaad zo in de Engelse en ook Nederlandse vertaling, maar hoewel het Grieks bepaalde lidwoorden kent, vinden we die hier in de grondtekst niet in vers 2. In vers 3 wel, maar daar staat tà, wat in Koine Grieks een meervoudig lidwoord is. In het Nederlands hebben we zoiets niet. De duizenden jaren, vrij vertaald. Ook etos (jaren) is hier namelijk in het meervoud. Het grondwoord kilioi kent meerdere inflecties, en in Openbaring 11:3 wordt het inderdaad gebruikt als onderdeel van het getal 1260, maar dan is de inflectie kilias, wat een vrouwelijke vervoeging is van het naamwoord. In Openbaring 12:6 zien we hetzelfde, overigens ook zonder (bepaald) lidwoord. In Openbaring 14:20 zien we dat voor het getal 1600 kilion gebruikt wordt, de mannelijke vervoeging, ook hier weer zonder (bepaald) lidwoord. Samengevat: bij de getallen 1260 en 1600 zien we respectievelijk de vrouwelijke (kilias) en mannelijke (kilion) inflectie van kilioi, terwijl we in Openbaring 20 zesmaal de neutrale vervoeging kilia vinden. Ook in 2 Petrus 3:8 zien we die neutrale inflectie, tevens zonder (bepaald) lidwoord. Millennia Hoewel ik geen Griekse taalexpert ben, denk ik persoonlijk dat het mogelijk is dat sommige woorden een bepaalde betekenis hebben gekregen door de eeuwen heen, en dat het enkelvoud of meervoud niet per sé representatief meer is voor die nieuwe betekenis. In het Hebreeuws zien we dat bijvoorbeeld voor het woord shamayim, wat hemel betekent. Taaltechnisch staat er eigenlijk 'hemelen', en hoewel dat niet per se foutief is, wordt het in de volksmond gewoon gebruikt om het enkelvoud aan te duiden. Ook Mizraïm, wat een dubbelvoud is (een meervoud is in het Hebreeuws altijd drie of meer) van Matzor (Egypte, bestaande uit Boven- en Beneden-Egypte), heeft die functie gekregen. Zelfs water (mayim) heeft in lang niet alle gevallen de dubbele betekenis die het in Genesis 1 met zich meedraagt. In Genesis 21 geeft Abraham Hagar een fles met water (mayim), wat taaltechnisch eigenlijk een flesje wateren (dubbelvoud) moet zijn. Hoewel ik dit bij het Griekse kilia niet hard kan maken op linguïstische gronden, zijn er wel Griekse taalexperts zoals dr. William D. Mounce, die als commentaar het volgende optekent: "Kilioi is het kardinaalgetal 1000. Het is inwisselbaar met kilias in het Nieuwe Testament, hoewel het laatste twee keer vaker voorkomt dan normaal." Of daar in Openbaring 20 sprake van is, valt te bezien, temeer er ook het meervoud gebruikt wordt bij het lidwoord (tà), en tevens de jaren (etos), maar het maakt dit voor mij in elk geval nog niet tot een uitgemaakte zaak. Voor beide opties (duizend, tegenover duizenden jaren) valt iets te zeggen. Zal de aarde dan in plaats van 7.000, misschien 10.000 jaar bestaan, waarna de eeuwigheid volgt? Wie zal het zeggen.. Conclusie
Wat betekent dit alles nu dan eigenlijk voor het idee van 6000 jaren en dan een 1000-jarige vrederijk? Veel, want de argumenten voor een aarde die ouder dan 7000 jaar oud is, zijn behoorlijk solide geworden. We zullen dit idee los moeten laten, hoe emotioneel we er misschien ook aan gebonden zijn. Een aarde die bijna 6000 jaar oud is, geeft ons wellicht hoop op de spoedige opname, maar bedenk wel dat Jezus niet afhankelijk is van wát dan ook. Kijk naar beide modellen. In geen enkel van de twee modellen zien we dat iets op een keurig afgerond jaartal plaatsvindt. Het meest nauwkeurig lijkt het jaar 4004 AM (dit is het jaar 0), waarvan verondersteld wordt dat Jezus geboren is. Een casus voor een correctie naar het jaar 4000 kan wellicht gemaakt worden, maar dat maakt Jezus 37 op het moment dat Hij aan het kruis hing. Er zijn echter geen aanwijzingen dat zijn aardse bediening maar liefst 7 jaren duurde, aangezien Hij daar vanaf Zijn 30e mee begon (Lukas 3:23). Wie het evangelie van Johannes bestudeert, kan daar 3 of wellicht 4 Pascha's tellen (Joh. 2:13, 5:1, 6:4 en 11:55). Het lijkt dus eerder op een bediening van 3 tot maximaal 5 jaar. Om kort te zijn; God maakt niet per sé gebruik van mooie ronde getallen, en de opname heeft in tegenstelling tot de wederkomst geen voorwaarden waaraan voldaan moet worden. Zij kan élk moment gebeuren, want wij moeten ook élk moment klaarstaan (1 Thess. 5:1-11). Dat was al zo in de tijd van Paulus, die in de wij-vorm schrijft in 1 Korinthe 15:51-52 en 1 Thessalonicenzen 4:17. Ons meetinstrument om te zien hoe dicht we bij de wederkomst zijn, is dan ook niet het huidige jaartal, maar zijn de barensweeën, waarnaar Jezus verwijst in o.a. Mattheüs 24:8. En die zijn er volop, zoals we in de afgelopen weken uitgebreid gezien hebben in de serie "Bijna Thuis". Blijf vertrouwen, lieve broeders en zusters. Hij zál komen! :-) God bless!
" 1. En een van de zeven engelen die de zeven schalen hadden, kwam en sprak met mij en zei tegen mij: Kom, ik zal u het oordeel over de grote hoer laten zien, die aan vele wateren zit. 2. Met haar hebben de koningen van de aarde hoererij bedreven, en de bewoners van de aarde zijn dronken geworden van de wijn van haar hoererij. 3. En in de geest bracht hij mij weg naar een woestijn. En ik zag een vrouw zitten op een scharlakenrood beest, dat vol van godslasterlijke namen was, met zeven koppen en tien hoorns. 4. En de vrouw was bekleed met purper en scharlaken, en getooid met goud, edelgesteente en parels, en zij had een gouden drinkbeker in haar hand, vol van gruwelen en van onreinheid van haar hoererij. 5. En op haar voorhoofd stond een naam geschreven: Geheimenis, het grote Babylon, de moeder van de hoeren en van de gruwelen van de aarde. 6. En ik zag dat de vrouw dronken was van het bloed van de heiligen, en van het bloed van de getuigen van Jezus. En ik was bovenmate verwonderd toen ik haar zag." (Openbaring 17:1-6, HSV) Vrouw Belangrijk om op te merken in dit hoofdstuk, is dat de "hoer" en het "beest" waar ze op zit, twee verschillende entiteiten zijn. Ze werken samen, maar toch zijn er ook verschillen. Uiteindelijk zal het beest zich zelfs tégen haar keren, lezen we in de laatste verzen. Om haar precieze identiteit te bepalen, moeten we goed kijken naar de symboliek die gebruikt wordt om haar kenmerken te beschrijven. Zo wordt al meteen verteld dat ze aan "vele wateren" zit, wat gelukkig aan het einde van het hoofdstuk (vers 15) uitgelegd wordt: ze is aanwezig bij vele volken, menigten, naties en talen. Het is dus niet iets lokaals, maar een entiteit die zich wereldwijd heeft verspreid. Verder wordt zij gekenmerkt door onreinheid en hoererij. Ook was deze vrouw dronken van het bloed van de heiligen en het bloed van de getuigen van Jezus. Wanneer we deze tekst puur exegetisch benaderen, moeten we onszelf derhalve de vraag stellen: welke organisatie is wereldwijd actief en heeft het bloed van vele heiligen en getuigen van Jezus op haar geweten? De Rooms-Katholieke Kerk komt dan al snel in gedachten, hoewel andere Bijbelleraren zoals Joel Richardson eerder aan de islam denken. Ze wordt immers in de woestijn aangetroffen (vers 3). Op andere plekken in de Bijbel wordt het Griekse eremos, wat we in de grondtekst vinden, echter ook wel gebruikt om een afgelegen plek aan te duiden, zoals in Mattheüs 14:13, Markus 1:35-45, 6:31-35, Lukas 8:29, 9:10-12 of Handelingen 8:26. De vertaling "woestijn" is dus wellicht niet helemaal juist. Verder moet opgemerkt worden dat het woordbeeld van de vrouw ook een symbool is wat regelmatig voor de kerk wordt gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan Galaten 4:21-31, Efeze 5:23-32, 2 Korinthe 11:2 of Openbaring 19:7-8. Het feit dat het hier om een overspelige vrouw gaat, maakt het voor mij doorslaggevend: dit gaat onmiskenbaar om de Rooms-Katholieke Kerk. De moedergodincultus die door is gegaan in de Mariaverering en het aanbidden van vele "heiligen" is voor God natuurlijk een gruwel. En dat is nog maar het topje van de ijsberg. Het hele Rooms-Katholieke systeem is door- en door ziek. Het is een perversie van de kerk op de rug van het Romeinse Rijk. Daarmee kom ik meteen bij de identiteit van het beest. " 7. En de engel zei tegen mij: Waarom verwondert u zich? Ik zal u het geheimenis vertellen van de vrouw en van het beest dat haar draagt, dat de zeven koppen heeft en de tien hoorns. 8. Het beest dat u gezien hebt, was en is niet; en het zal opkomen uit de afgrond en naar het verderf gaan. En zij die op de aarde wonen, van wie niet vanaf de grondlegging van de wereld de naam geschreven staat in het boek des levens, zullen zich verwonderen als zij het beest zien, dat was en niet is, hoewel het er toch is. 9. Hier is het verstand dat wijsheid heeft: de zeven koppen zijn zeven bergen, waarop de vrouw zit. 10. Ook zijn het zeven koningen: vijf zijn er gevallen, een is er, de andere is nog niet gekomen, en wanneer hij komt, moet hij een korte tijd blijven. 11. En het beest dat was en niet is, is ook zelf de achtste. En hij is uit de zeven, en gaat naar het verderf." (Openbaring 17:7-11, HSV) Zeven Laten we nog weer eens even ons geheugen opfrissen: wat weten we ook alweer van het beest? We weten vanuit Daniël 7 dat het historisch gezien het vierde rijk was Jeruzalem overheerste en dat in dit hoofdstuk beschreven werd. Het wordt echter in diverse fasen beschreven. De zeven koppen worden in Openbaring 17 voorgesteld als 7 opeenvolgende koningen. Vijf zijn immers gevallen, vertelt vers 10. Één is er op het moment dat Johannes leeft, en één ligt in de toekomst. Daarná komt er zelfs nog een achtste, die ook bij de eerste zeven hoort, maar wel apart wordt beschreven. Alsof er iets anders aan hem is. Het gaat hier onmiskenbaar om het Romeinse Rijk, maar wat wordt precies bedoeld met die "koningen"? Het Griekse basileus kan worden vertaald als leiders, maar níet als koninkrijken, zoals weleens wordt voorgesteld door sommige Bijbelstudenten. Daarvoor is immers een ander woord; basileia, wat ook gewoon in dit hoofdstuk gebruikt wordt. Waarom zou Johannes hier anders het woord basileus gebruiken als hij gewoon basileia kon gebruiken, zoals in vers 12? Het is dus niet zo dat we het over 7 koninkrijken hebben. Die koninkrijken werden immers ook al beschreven door Daniël in de voorgaande 3 beesten die hij in hoofdstuk 7 noemt. Hoewel die eigenschappen ook deels door dit zevenkoppige beest overgenomen worden, zoals blijkt uit de eerste verzen van Openbaring 13, beperkt dit zich enkel tot de poten, de muil en zijn uiterlijk. Het zou dus dubbelop en eerlijk gezegd overbodig zijn om die eigenschappen tevens in de koppen van het beest toe te kennen. Hier wordt iets ánders bedoeld. Wie openstaat voor nieuwe inzichten, zal dan op zoek kunnen gaan naar welke 7 koppen dan bedoeld kunnen worden, binnen die kaders van het Romeinse Rijk. Koningen Wanneer we kijken naar de tekst, zien we dat er reeds vijf koningen gevallen zijn. Worden daarmee vijf koningen bedoeld vóór de tijd dat Johannes leefde? Of vijf koningen in de tijd van de Grote Verdrukking waar Johannes zich bevindt in het visioen? In het eerste geval moeten we concluderen dat die vlieger niet opgaat. Johannes leefde immers ten tijde van keizer Domitianus, wat de 11e keizer was sinds het Romeinse keizerrijk begon. Het lijkt dus te duiden op een latere fase van het Romeinse Rijk, waarin opnieuw 7 of 8 opeenvolgende leiders de dienst uitmaken. We spraken in deel 6 van deze serie over de mogelijkheid van 8 pausen, maar ik wil in dit deel nog wat nieuwe inzichten delen. De vrouw werd immers in verband gebracht met de kerk, maar het beest is een aparte entiteit, zoals we al eerder bespraken. Het beest lijkt echter meer in verband te worden gebracht met de staatsrechtelijke orde. De vraag rest dan; in welke seculiere zin is het Romeinse Rijk voortgegaan? Is dit Europa, wat toch een groot deel van het oude Romeinse Rijk beslaat? De zeven koppen zijn immers óók zeven bergen (of heuvels), meldt vers 9. Rome is bekend vanwege het feit dat het op zeven heuvels gebouwd is. Dat geldt echter óók voor Brussel, als we dit overzicht bekijken. Europese Unie Brussel is vanwege haar prominente positie binnen de Europese Unie natuurlijk ook een zeer interessante stad om te overwegen in deze context. De Europese Unie wordt door veel Bijbelleraren immers gezien als de voortzetting van het oude Romeinse Rijk, waar diverse rijken samensmolten tot één groot imperium. Charles Michel is momenteel de derde president, maar zijn termijn loopt af in 2024. De termijn van de nu nog onbekende vierde president zal dan in 2029 aflopen, waarna de vijfde zal beginnen. Was Johannes in de Grote Verdrukking ná deze president? In dat geval zullen we langer moeten wachten, tenzij iemand vroegtijdig overlijdt of aftreedt natuurlijk. Weet ook dat de Europese Unie pas in 1993 officieel een eenheid werd. Daarvoor was het vooral een papieren tijger. Wanneer we dán naar de lijst met presidenten van de Europese Commissie (EC) kijken, valt op dat Jacques Delors in 1993 de eerste president was van de EC, en Ursula van der Leyen de zesde. Haar termijn loopt tevens af in 2024, wat haar opvolger tot een zevende leider maakt in 2025. Die zal echter maar kort aan de macht zijn, meldt Johannes, en daarna zal er een achtste leider komen die tegelijk ook de personificatie van het beest is. Het beest is immers een rijk én een persoon tegelijk. Wat zijn we dichtbij, nietwaar? " 12. En de tien hoorns die u gezien hebt, zijn tien koningen, die het koningschap nog niet hebben ontvangen, maar die samen met het beest één uur koninklijke macht zullen ontvangen. 13. Dezen zijn eensgezind en zij zullen hun kracht en macht aan het beest overdragen. 14. Zij zullen oorlog voeren tegen het Lam, maar het Lam – want Heere der heren is Hij en Koning der koningen – zal hen overwinnen, en zij die samen met Hem zijn, geroepenen, uitverkorenen en gelovigen. 15. En hij zei tegen mij: De wateren die u gezien hebt, waaraan de hoer zit, zijn volken, menigten, naties en talen. 16. En de tien hoorns die u op het beest zag, die zullen de hoer haten, en haar berooid en naakt maken, en zij zullen haar vlees eten, en haar met vuur verbranden. 17. Want God heeft het in hun hart gegeven om Zijn plan uit te voeren en dit eensgezind te doen en hun koningschap aan het beest te geven, totdat de woorden van God volbracht zijn. 18. En de vrouw die u gezien hebt, is de grote stad, die koninklijke heerschappij voert over de koningen van de aarde." (Openbaring 17:12-18, HSV) Tien Dan de tien koningen (of leiders) die volgen. Een opvallend verschil met de voorgaande leiders is dat deze allen tegelijkertijd aan de macht zullen komen (dit wordt expliciet vermeld in vers 12 en 13), terwijl de vorige 7 of 8 elkaar opvolgden. Wát wordt hier bedoeld? Zij zullen hun macht aan het beest overdragen (de achtste koning, weet u nog?) wat daarmee feitelijk een elfde hoorn wordt. Dit is ook wat we zien in Daniël 7; er komt een elfde horen opzetten tussen de 10, en die zal goedschiks of kwaadschiks alle macht ontvangen. Wie niet meewerkt, wordt ten val gebracht. Dat geldt in elk geval voor 3 leiders, zo meldt Daniël 7:8 en 20. Merk op dat zij tegelijk met het beest regeren, dus hoewel deze leiders nu al zouden kunnen bestaan, hebben ze nog geen koninkrijk (of imperium) ontvangen. Deze leiders zullen zich op den duur tégen de Rooms-Katholieke Kerk keren en wellicht ook tegen elkaar, aangezien er 3 zullen vallen. We zijn veelal geneigd aan leiders van natiestaten te denken, maar toch ben ik al een tijdje opgewarmd voor een ander idee. De christelijke podcasters Basil Rosewater en Gonzo Shimura van Canary Cry News Talk roepen al maanden dat we bij deze tien leiders en hun imperium misschien een meer postmoderne bril op moeten zetten. Wat zijn immers de meest invloedrijke personen in de wereld momenteel, als het gaat om onze alledaagse zaken? Zijn dat de Mark Ruttes en Joe Bidens? Of worden dat steeds meer de techgoeroes met hun miljardenconcerns, zoals Elon Musk van Tesla of Jeff Bezos van Amazon? Zij maken steeds meer de dienst uit, en hun invloed wordt ook steeds meer gevoeld in de politieke sferen. Hun invloed is dan ook niet enkel beperkt tot de natiestaten waar zij hun concerns gevestigd hebben, maar strekt zich wereldwijd uit. Denk bijvoorbeeld aan het imperium van Microsoft of Apple. Overal ter wereld wordt Windows of een iPhone gebruikt. Individuele aandeelhouders van die concerns consolideren soms méér macht in hun persoon dan welke wereldleider dan ook. Denk bijvoorbeeld aan Larry Fink, baas van het machtigste beleggingsconcern ter wereld; BlackRock. Andere leden op de lijst van meest invloedrijke personen ter wereld zijn bijvoorbeeld:
Analyse
Bovenstaande lijst is slechts een greep van 10 niet-politieke leiders die elke dag veel invloed hebben op ons doen en laten. Die lijst is niet per sé representatief voor hoe de situatie in de Grote Verdrukking zal zijn. Ongetwijfeld zijn er dan weer nieuwe mensen op het wereldtoneel verschenen, omdat techniek zich elke dag door blijft ontwikkelen. De invloed van blockchainbedrijven zoals Ethereum neemt bijvoorbeeld steeds meer toe, waardoor sterke individuen zoals Vitalik Buterin een steeds prominentere plek in zullen gaan nemen in de technologische toekomst. Wat zij naar mijn idee gemeen hebben, is dat veel van deze bedrijven een belangrijke positie innemen in het metaversum en alle componenten die daarmee verbonden zijn. Wie deel 6 van deze serie bestudeerd heeft, weet dat voor elk van deze bedrijven (met uitzondering van ExxonMobil wellicht) een plaats is in het beest-systeem. Bill Gates kan met Gavi (verzorgt vaccinaties), Microsoft zijn Bill & Melinda Gates Foundation een zeer belangrijke rol spelen in dit hele gebeuren. Facebook (nu Meta) wil zich gaan vestigen als de belangrijkste ontwikkelaar van het metaversum en ook de andere tech- en mediagiganten consolideren veel macht in hun persoon en imperium. Distributie van voedsel zou weer via Picnic kunnen, maar wie niet kan betalen (Apple Pay) omdat zijn of haar sociale kredietscore te laag is heeft natuurlijk niets te eten. Andere goederen kunnen worden verspreid via Amazon (of niet, als u het teken van het beest niet neemt) en ook de informatiestroom kan worden beperkt door invloedrijke tech- en mediagiganten. Deze groep van 10 organisaties heeft potentieel de macht om uw leven op aarde vrijwel onmogelijk te maken. Conclusie Ziet u dat er in de serie al een behoorlijk duidelijk plaatje begint te ontstaan? De Rooms-Katholieke Kerk en de Europese Unie zullen lange tijd dezelfde boodschap uitdragen en dezelfde agenda nastreven, maar op den duur zal de EU zich tégen de RKK keren, als we dit hoofdstuk juist interpreteren althans. De laatste leider van de EU zal tevens het beest zijn en vermoedelijk aan de macht komen door 10 leiders van grote concerns. Drie zullen weggeconcurreerd worden door de andere zeven, of door het beest zelf ten val worden gebracht. Wees echter niet bezorgd; wij christenen zullen worden behouden van deze Grote Verdrukking door een opname ten hemel die vooraf plaatsvindt. In het volgende hoofdstuk zullen we meer gaan inzoomen op het economische aspect van Mysterieus Babylon. God bless! :-)
“Ga daarom en vertel de uitgekozenen van de Heer Zijn machtige daden en vertel hen dat dit beest een voorafschaduwing is van de vervolging die er aan komt. Als u zichzelf daarop voorbereid, met heel uw hart berouw toont en u keert naar de Heer, dan is het mogelijk er aan te ontsnappen. Als uw hart zuiver en onberispelijk is en u de dagen die u in uw leven resten de Heer onbesproken dient. Wend uw zorgen af op de Heer en Hij zal ze richting geven. U die twijfelt: Vertrouw op de Heer, want Hij heeft alle macht en kan Zijn boosheid van u afwenden en de twijfelaars belagen met plagen. Wee hen die deze woorden horen en er ongehoorzaam aan zijn, het zou beter voor hen zijn dat ze niet geboren waren.”
Grondtekst Verder hebben 36 van de 37 verzen over de (grote) verdrukking volgens Xander betrekking op gelovigen. Is dat écht zo? Laten we die teksten er eens even bij pakken. Allereerst is het belangrijk dat we onderscheid maken tussen verdrukking in het algemeen, wat van alle tijden en alle plaatsen is, en dé Grote Verdrukking, wat een specifieke periode is die aangeduid wordt door Jezus als een periode van benauwdheid die de aarde nooit gekend heeft en ook daarna nooit meer zo heftig zal zijn (Matth. 24:21). We vinden die specifieke term "Grote Verdrukking" op nóg 2 andere plekken in Openbaring, die verband houden met de 7-jarige Grote Verdrukking in de eindtijd. De term "verdrukking" daarentegen wordt slechts 22x gevonden in de King James Vertaling. De Griekse term thlipsis vinden we vaker; maar liefst 45x, maar wordt soms anders vertaald. In 21x van de gevallen is dat inderdaad vertaald als verdrukking, in het Nieuwe Testament. Waar Xander het getal 37 precies vandaan heeft gehaald, weet ik dus niet. Wel weet ik dat hij een vals beeld schetst van zijn tegenstander. Hij geeft de argumenten niet juist weer. Het gaat er namelijk niet om of wij geloven dat christenen nooit verdrukking zullen meemaken. Nee, het gaat erom dat wij niet geloven dat wij die specifieke Grote Verdrukking van 7 jaar zullen meemaken. Ecclesia Die periode is bedoeld voor de ongelovigen, maar dat betekent niet dat er in die periode geen gelovigen meer op aarde zullen zijn. We hebben dit in vele, vele artikelen al uitgebreid behandeld in de afgelopen jaren. In de Grote Verdrukking van 7 jaar zullen immers nog vele mensen tot geloof gaan komen, door bijvoorbeeld het getuigenis van de 144.000 (Op. 7), het getuigenis van de 2 getuigen (Op. 11), de boodschap van de 2e engel (Op. 14) of op welke andere manier dan ook. Dit zijn echter verdrukkingsheiligen, die geen deel uitmaken van de zgn. ecclesia. Dit Griekse woord voor "kerk" komt in geheel Openbaring 6-19 (wat de 7-jarige Grote Verdrukking beschrijft) niet voor! De dispensatie van de kerk, die 2000 jaar geleden begonnen is, wordt binnenkort afgesloten door de opname (Op. 4/5) en opgevolgd door een korte dispensatie van de Grote Verdrukking. De heiligen in de kerk zijn dus een andere groep dan de heiligen in de Grote Verdrukking. Zij zullen uiteindelijk allemaal op dezelfde plek terecht komen, maar de laatste groep zal helaas dwars dóór de Grote Verdrukking heen moeten gaan omdat zij éérst niet geloofden. Om die reden zullen zij de wraak van God moeten doorstaan. De kerk wordt in de Bijbel nogal eens vergeleken met een bruid. Zou de Bruidegom Zijn bruid eerst tot moes slaan om vervolgens met haar te trouwen? Natuurlijk niet. Wij zijn niet bestemd tot wraak of toorn (Rom. 5:9, 1 Thess. 1:10, 5:9).
Slot
Ik zou nog veel meer kunnen zeggen over de beweringen die Xander in het artikel doet met betrekking tot de start en chronologie van de eindtijd. Zoals u ziet, is Xander selectief met Bijbelteksten, citeert ze uit de context, legt verbanden met andere teksten die er niet noodzakelijkerwijs behoeven te zijn, en ga zo maar door. Dit is typerend voor de moderne mens, maar natuurlijk een heel vreemde manier om een boek te lezen. Wie leest een boek nu kriskras? We behoren deze in haar oorspronkelijke context te lezen. Dit is wat helaas misgaat in de meeste denominaties, en leidt tot de gekste doctrines. Xander lijkt vooral bezig te zijn met het prooftexten van iets dat hij allang wilde geloven, en de occultiste Helma Broekman helpt hem daarbij. Hij is verdwaald, en heeft ons gebed hard nodig. Ook Helma natuurlijk. Misschien doet God nog wel een wonder. Tot die tijd zou ik u aanraden zijn blogs niet meer te lezen, laat staan de vlogs van Helma te volgen. Voor wie graag meer wil weten over de opname, lees mijn gratis e-book erover, of het e-book waarin ik preterisme weerleg. Ook de serie "Bijna Thuis" waar we momenteel midden in zitten, kan helpen in het krijgen van het juiste overzicht. Volgend weekend vindt u daar het één-na-laatste deel van op dit blog. God bless en graag tot dan! :-) |
