Pleit de Bijbel voor een platte aarde?

Ja, dit is écht iets wat een toenemend aantal christenen bezighoudt. Op de wondere wereld van het internet zijn allerlei video's en websites met ingewikkelde modellen te bekijken waaruit zou moeten blijken dat de aarde stiekem plat is. En dat zijn lang niet alleen christenen. Juist ook veel seculieren menen dat er een groot complot gaande is, waarbij de NASA, Verenigde Naties en alle regeringen samenwerken om ons gewone mensjes te foppen. "Muahaha, de aarde was stiekem tóch altijd plat!" Zoiets.

Het logo van de VN zou "bewijs" zijn dat de elite op de hoogte is. Antarctica is een soort "muur van ijs".

Introductie
In dit artikel wil ik me niet zozeer richten op alle modellen die er zijn, of wetenschappelijke discussies voeren. Ik ben geen natuurkundige en bovendien zijn er genoeg documentaires op dit vlak die op dat niveau de discussie willen aangaan met de "believers". Christenen menen dat de Bijbel tientallen "bewijzen" aanlevert die de existentie van een platte aarde zouden aantonen. We pikken er in dit item een aantal van deze zogenaamde "prooftexts" uit, en zullen deze in context bekijken om te zien of we echt een pleidooi kunnen maken voor een platte aarde vanuit de Bijbel, of dat dit meer past bij de betere inlegkunde. Mijn bedoeling is in elk geval niet om broeders of zusters belachelijk te maken. Het is geen zaligmakende zaak; of u nu wel of niet in een platte aarde gelooft, als u gelooft dat Jezus voor uw zonden is gestorven en opgestaan bent u gewoon gered. Het is in die zin niet superbelangrijk. U bent vrij om dit wel of niet te geloven. Wel is het belangrijk om hierbij te ontdekken hoe we de Bijbel zouden moeten behandelen. Doen we aan exegese (wat zegt de tekst zélf als we deze in context lezen?) of aan eisegese (we leggen iets in de tekst dat we al van tevoren bedacht hadden, zodat het lijkt alsof de tekst dat zegt)?

Tekst 1: Psalm 67:8
"God zegent ons en alle einden der aarde zullen Hem vrezen," is wat in deze tekst staat. Omdat hier over de "einden der aarde" gesproken wordt, menen veel flat earthers (mensen die in een platte aarde geloven) dat dit over de zijkanten van de aarde gaat. De meeste flat earthers denken dat de Noordpool het middelpunt van de aarde is en dat alle continenten daar omheen verspreid liggen (zie bijvoorbeeld het logo van de VN hierboven), met eromheen een muur van ijs die wij dan Antarctica noemen. Een soort superpizza met een koude korst. Deze tekst heeft het echter over dat deze einden van de aarde Hem (God) zullen "vrezen". Het gaat dus niet létterlijk over dat stukje grond, water of ijs dat aan de "zijkant" van de aarde aanwezig is, alsof dat zou leven, maar is meer een manier van zeggen van hoe mensen aan het "einde van de aarde" Hem zullen vrezen. Ja, we moeten de Bijbel zo letterlijk mogelijk nemen, maar dat betekent niet dat men nooit gebruik maakt van stijlfiguren of symboliek. De Psalmen zijn poëtische werken en het is dus niet ongewoon om daar dit soort stijlfiguren aan te treffen. Psalm 96:11-12 heeft het bijvoorbeeld over "de bomen van het woud die vrolijk zingen" of de "aarde die zich verheugt". Aangezien er op alle modellen van de flat earthers geen mensen wonen op de "einden der aarde", geloof ik niet dat we hier létterlijk aan de zijkanten van de aarde moeten denken. Het is meer een manier van zeggen om aan te duiden dat iedereen op aarde, van oost tot west (wat in principe oneindig is: waar houdt het westen of het oosten op?) God zal vrezen. Ook teksten als Jesaja 45:22 spreken over de "einden van de aarde", waar mensen gered moeten worden. Of neem Deuteronomium 28:49, waar staat dat God naties van de "einden der aarde" zal brengen om Israël in ballingschap te leiden. We weten vanuit de Bijbelse geschiedenis precies wanneer dat was en waar dit gebeurde. Landen als Assyrië en Babylon namen ballingen mee uit respectievelijk het tien- en tweestammenrijk, en die liggen nu niet bepaald aan de "zijkant" van de aarde. Jezus zegt in Mattheüs 24:27 dat Hij Zijn uitverkorenen zal verzamelen van de "einden der aarde". Zijn de ballingen meegenomen naar Antarctica? Natuurlijk niet. Andermaal blijkt dus dat we zo'n tekst niet mogen utiliseren om een platte aarde te propageren.

Tekst 2: Jesaja 66:1
In deze tekst lezen we dat de "Hemel Gods troon is en de aarde Zijn voetbank". Sommige christelijke flat earthers maken hieruit op dat de vorm van de aarde net als een typische voetenbank is; rond, met een bollige bovenkant (het firmament) en met "pilaren" (de stoelpoten). Sowieso betekent het firmament uit Genesis 1:6-8 niet per sé dat dit een halve koepel moet zijn die over een soort pizza-aarde wordt uitgespannen. Er is geen enkel wetenschappelijk probleem mee om hier te denken aan een compleet bolvormige koepel die om onze atmosfeer heen is gezet door God..

Zo ziet de aarde eruit volgens sommige christenen.

Het gekke is dat deze christenen met zo'n tekst vaak niet consequent zijn. De hemel moet dan ook als troonvormig gezien worden. En staan Gods letterlijke voeten dan ook ergens op deze aarde? Als we de Bijbel op zo'n manier willen lezen, moeten we ook in teksten als Jesaja 40:12 zien dat Gods hand létterlijk als handmaat is gebruikt om de hemel en de wateren van de aarde te meten, en dat er érgens op aarde een hele grote weegschaal stond om de bergen te meten. Als we deze teksten consequent willen blijven lezen, moeten we concluderen dat de hemel 1. zo groot is als Gods hand (Jes. 40:12), maar 2. tegelijk zo groot als de troon waar Hij op zit (Jes. 66:1). De troon is dan dus net zo groot als Zijn handen. God heeft dus óf hele grote handen, óf een heel kleine troon. Dat slaat natuurlijk nergens op. Natuurlijk moeten we deze teksten niet letterlijk lezen, maar ze zijn stijlfiguren om aan te tonen dat God soeverein is.

Tekst 3: 1 Samuël 2:8
In teksten als deze lezen we over de "pilaren van de aarde" (in andere vertalingen: grondvesten). Heeft de aarde écht pilaren zoals het krukje hierboven? Dan moeten we ook consequent zijn, en er ook teksten als Job 26:10 bij pakken. Hoewel hier over een cirkel gesproken wordt, lezen we ook over de pilaren van de hemel. Waar kunnen we die dan vinden op aarde? De hemel is toch boven de aarde? Dan moeten we die pilaren van de hemel ergens kunnen zien, als we deze logica blijven volgen. Nee, dit zijn natuurlijk geen letterlijke pilaren. Job is een boek dat grotendeels poëtisch is, met name de redes die al snel na hoofdstuk 1 volgen. Met de pilaren van de hemel worden waarschijnlijk de bergen bedoeld, die soms uit torenen boven de wolken. Denk aan de Mont Blanc of de Mount Everest. Het is een manier van zeggen. Met de cirkel die is uitgetekend boven de wateren wordt de horizon bedoeld, waar het licht van het donker gescheiden wordt als de zon op of onder gaat. Dit is geen wetenschappelijke verhandeling, maar een poëtische ode op de pracht van de schepping en soevereiniteit van God. Ook de lofzang van Hannah uit 1 Samuël 2:8 is natuurlijk poëtisch.

Tekst 4: Job 38:4-6
In deze tekst lezen we over de "fundamenten" van de aarde en over de "hoeksteen". Gek genoeg hebben de meeste modellen van flat earthers geen hoeken, maar zijn die gewoon rond als een pizza. Echt heel consequent is men dus niet. Waar moet die hoeksteen dan precies liggen? Onder de pilaren? En die staan dan weer op de fundamenten? Laten we eerst gewoon eens verder lezen wat de tekst nog meer zegt. Misschien wordt het dan duidelijk. In vers 7 lezen we namelijk over sterren die zingen. Dat is mij nog nooit opgevallen toen ik naar de sterrenhemel keek. En in vers 8 gaat het over deuren in de zee. Heeft u die ooit gezien toen u op vakantie was? Ik niet. In vers 9 wordt duidelijker wat hier aan de hand is. God zegt dat de wolken als kleding zijn voor de zee. En dat de duisternis als een omslagdoek is. Dit signaalwoord geeft aan dat we al deze dingen dus meer poëtisch moeten lezen. Na vers 10 kunnen we er niet meer omheen. De zee heeft volgens deze Bijbeltekst behalve deuren namelijk ook "tralies" of volgens andere vertalingen "grendels". Wie dit als een prooftext wil lezen voor een platte aarde als een krukje die op poten staat. zal ook consequent moeten zijn en gaan zoeken naar de deuren of tralies in de zee, die aan de kust zorgen dat de golven het land niet zullen overspoelen (vers 11). Waar moeten de fundamenten overigens op staan? Staan die ook weer op een soort planeet die zich weer onder de aarde bevindt?

Tekst 5: Spreuken 8:27
"Toen Hij de hemel gereedmaakte, was Ik daar, toen Hij een cirkel trok over het oppervlak van de watervloed." Deze cirkel is wat de flat earthers triggert. "Zie je wel?" zullen ze zeggen. "De aarde is cirkelvormig en niet bolvormig. Echter, de rest van de context maakt heel duidelijk dat dit poëtisch gelezen moet worden. Het is een ode aan de wijsheid, alsof zij een echt personage was. We noemen dit stijlfiguur een antropomorfisme. Dat menselijke eigenschappen toegedicht worden aan iets wat niet leeft. Deze cirkel vinden we ook terug in bijvoorbeeld Jesaja 40:22. Het Hebreeuwse woord hier is chug, maar kan zowel als cirkel als bol vertaald worden. In deze passage wordt echter niet gepoogd om een wetenschappelijke opmerking te geven over hoe de aarde samengesteld is. Het is een poëtische beschrijving van de soevereiniteit van God, waarbij de aarde ook prima een cirkel kan lijken voor Degene Die eroverheen uitkijkt als Hij bij wijze van spreken op Zijn troon zit en de horizon om Hem heen er als een cirkel uitziet. Ook in Job 22:14 vinden we het woord chug, maar daar wordt het in relatie tot de hemel gebruikt. Het gewelf van de hemel, zo zeggen veel vertalingen. We weten dat de hemel geen cirkel is, en ook veruit de meeste, zo niet alle flat earthers geloven niet dat de hemel een cirkel is. Als we de hermeneutiek van de flat earthers volgen, moeten we echter geloven dat de hemel een cirkel is. 

Tekst 6: Openbaring 7:1
In de tekst uit Openbaring 7:1 gaat het over de hoeken van de aarde. Als we echter verder lezen, wordt duidelijk dat we voorzichtig moeten zijn met de term aarde. In het Oude Testament wordt hiervoor het woord eretz gebruikt, in het Nieuwe Testament het woord gé. Dit betekent lang niet altijd die bolvormige of pizzavormige planeet, maar soms gewoon een natie of meer algemeen; 'droog bewoonbaar land'. In het Oude Testament wordt het meer dan 1500x vertaald als land, en slechts 712x als aarde. In het Nieuwe Testament is dat wel anders, want hier wordt het woord gé 188x vertaald als aarde en slechts 42x als land, maar toch zien we in dit vers dat we zelfs ook bij de vertaling van het woord aarde moeten denken aan 'droog bewoonbaar land', aangezien vers 1b spreekt over de aarde én de zee. Wat is het nut om toe te voegen dat er ook een zee is, als we met het woord aarde het geheel zouden bedoelen? Met deze toevoeging wordt duidelijk dat het hier specifiek over het droge land gaat, en de vier uithoeken zou je dus prima als de vier uithoeken van onze continenten kunnen zien. Ook is een meer symbolische benadering legitiem, aangezien 4 engelen de 4 winden tegenhouden. Zijn er dan letterlijk 4 verschillende winden op de 4 uithoeken van de aarde? Is er aan de noordkant van de ijsmuur van Antarctica een soort ventilatiegat waaruit de noorderwind komt en in het oosten, westen en zuiden net zoiets? En dat die engelen dan voor dat gat gaan staan? Natuurlijk niet. Het moge duidelijk zijn dat hier meer in stijlfiguren gesproken wordt. Ja, dit betekent dat er écht iets staat te gebeuren op dat moment, maar het wordt meer in symboliek aangeduid dan in wetenschappelijke termen. We nemen de Bijbel zo letterlijk mogelijk, maar als dat een vreemde tekst oplevert, zullen we de tekst toch op een andere manier moeten benaderen. En daar is niets mis mee. Het doet niets af aan de waarheid die erachter verstopt zit. Symbolisch is niet het equivalent van hyperbolisch, een fout die veel liberale theologen nogal eens maken. Sowieso hebben de meeste modellen van de flat earthers geen hoeken, dus deze tekst bewijst überhaupt niets. Er zijn echter varianten waarbij hoeken aangebracht zijn, maar zoals we net zagen is dat niet wat deze tekst zegt. En volgens Jesaja 11:12 zouden er bij die hoeken van de aarde ook Joden moeten wonen die dan weer verzameld zullen worden.

Tekst 7: Daniël 4:5-11
We vinden in Daniël 4 een droom van Nebukadnezar, waarin gesproken wordt over een boom in het midden van de aarde, die te zien was aan de "einden van de aarde". De flat earther zal hier meteen in lezen dat er dus einden aan de aarde zitten, maar laten we eerst eens een aantal dingen vaststellen. De meeste modellen van flat earthers hebben in het midden van de aarde de noordpool. Hoeveel bomen groeien er op de noordpool? En welke boom is dat dan? Als het daar zo koud is, moeten we die makkelijk kunnen vinden, gepreserveerd onder een diepe laag sneeuw of ijs. Sterker nog, we zouden de boom vanaf hier makkelijk kunnen zien. Zelfs vanuit Nieuw-Zeeland nog. Als iemand mij kan vertellen waar die boom staat, zal ik de eerste zijn die mijn verontschuldigingen aanbiedt. Maar het belangrijkste is natuurlijk gewoon: het is een droom! Zijn uw dromen altijd op de waarheid gebaseerd, logisch en volgens de natuurwetten?

Tekst 8: Mattheüs 4:8
In dit gedeelte vinden we de verzoeking van Jezus door Satan. Hij neemt Jezus mee naar een heel hoge berg vanwaar alle koninkrijken van de wereld zichtbaar zijn. Flat earthers menen dat we op grond van dit vers dus moeten concluderen dat de aarde plat is. Die berg zouden we dan moeten we kunnen vinden toch? Waar is die berg? Staat die naast de bevroren boom op de Noordpool? In Israël is er in elk geval geen berg die zo hoog is dat men Australië en de VS kon zien, anders had men dat wel geweten. Zelfs vanaf de Mount Everest is het zicht op een heldere dag beperkt tot het continent Azië. Het idee is dat een berg een hoge plek was en dat was in de wereld van het occultisme belangrijk. In het Oude Nabije Oosten werden afgoden als Baäl of Astarte altijd vereerd op de hoogten. Er is dus een theologische component aan dit verhaal. Satan wilde dat Jezus hém op die hoogte zou vereren. Het idee is niet zozeer dat Jezus die koninkrijken alleen kon zien vanaf die berg. Hoewel Jezus almachtig is, is Satan zeker niet onmachtig. Ook hij is bij machte bepaalde dingen te doen. Hij kon Jezus ongetwijfeld een soort beeld, visioen of droom laten bekijken van al deze koninkrijken om zo een indruk te krijgen van wat Hem dan te wachten stond als Hij de knieval zou maken (alsof Jezus dat niet wist, trouwens). Als we Openbaring 13 lezen, is het voor Satan immers een peulenschil om de antichrist (het eerste beest) en de valse profeet (het tweede beest) de macht te geven om allerlei grote tekenen en wonderen te doen. De valse profeet kan zelfs een beeld maken, met een geest van leven erin, die ook nog eens kan spreken. Ook 2 Thessalonicenzen 2:9-10 bevestigt dit.

Afsluitende gedachten
We hebben nu gezien dat de belangrijkste "bewijzen" die de flat earthers aandragen voor een platte aarde niet goed in hun context zijn gelezen. Men heeft vaak al een bepaald idee van de wereld en forceert dat dan op de tekst. Ongetwijfeld zijn er nog veel meer zogenaamde "bewijzen", maar door gewoon simpel de context en het genre te bestuderen kunt u die zelf gemakkelijk weerleggen. 

Er zijn zelfs bewijzen tégen een platte aarde in te brengen vanuit de Bijbel. In Psalm 19:6 staat bijvoorbeeld dat de zon "aan het ene einde van de hemel" opkomt en "omloopt tot het andere einde". Dit is echter in conflict met vrijwel alle modellen van de flat earthers. Zij hebben een model waarin de zon en maan ronddraaien in een kleinere cirkel rondom de noordpool. Zie ook de video hierboven. Natuurlijk zijn er flat earthers die komen met "bewijzen" uit het boek van Henoch, of beweren dat men in het Oude Nabije Oosten altijd in een platte aarde heeft geloofd. Het gaat me in dit artikel echter om wat de Bijbel zegt over een platte aarde. Ik heb niet de verwachting dat velen zich zullen laten overtuigen door dit blog of welk bewijs dan ook. Mensen geloven toch vaak wat ze willen geloven, ongeacht het bewijs dat u aandraagt. Dat heeft 2020 ons toch wel geleerd hoop ik. Nee, het is mijn bedoeling ú te voorzien van wat tools zodat u beter kunt zien hoe de Bijbel níet behandeld moet worden, maar vooral ook hoe deze wél behandeld moet worden. Lees nooit één vers uit de Bijbel. Lees altijd de context erbij. Dat lost in 99% van de gevallen het misverstand al op. God bless! (: