Het Jeukende Oren-Syndroom

Als iets deze periode in de kerkgeschiedenis kenmerkt, is het wel het Jeukende Oren Syndroom, wat we ook wel kunnen afkorten tot JOS. Dat is niet zomaar een grapje. Ik ben er heel serieus over. Paulus schrijft er over in zijn tweede zendbrief aan Timotheüs, en waarschuwt dat er ooit een tijd zal komen waarin mensen daar last van zullen krijgen. Hij bedoelt hier natuurlijk mee dat zij liever een meer welgevallige boodschap zoeken, dan het recht gesneden woord willen aanhoren. Maar waarom hebben mensen juist in deze tijd zoveel last van JOS? Dat zal ik je in dit artikel uitleggen.

"Want er zal een tijd zijn, wanneer zij de gezonde leer niet zullen verdragen; maar kittelachtig zijnde van gehoor, zullen zij zichzelf leraars vergaderen, naar hun eigen begeerlijkheden; En zullen hun gehoor van de waarheid afwenden, en zullen zich keren tot fabels." (2 Tim. 4:3-4, SV)

Kriebel
Als je oor jeukt, dan wil je dat iemand daar even kriebelt. Maar dat is nog lang niet alles. Er bestaan zelfs complete oormassages. Die variëren van kneden tot strelen of zelfs kietelen. Hoe bizar dit ook klinkt, het beschrijft precies wat er momenteel op grote schaal aan de hand is in de kerk. Mensen willen variatie, nieuwe dingen horen, kunnen selecteren. Hun eigen dieet bepalen van wat zij denken dat goed voor hen is. Dat past helemaal in de tijdgeest. Lange lappen tekst bestuderen of uitgebreide exegeses beluisteren kost mensen teveel inspanning. Liever wil men snelle resultaten en vlot iets kunnen begrijpen. Complexe zaken worden daarom moeilijk begrepen, en het helpt als een kundig iemand dat kan versimpelen tot de kern. In voorgaande eeuwen had men daarvoor de dominee. Die had daarvoor geleerd, en was dus zeer bekwaam in het recht snijden van het woord, zoals Paulus dat twee hoofdstukken eerder noemt.

"Beijver u om uzelf welbeproefd voor God te stellen, als een arbeider die zich niet hoeft te schamen en die het Woord van de waarheid recht snijdt."
​(2 Tim. 2:15, HSV)

Vraag
In deze postmoderne tijd zien we dat de spanningsboog van de gemiddelde persoon hollend achteruit gaat. Waar mensen enkele eeuwen geleden nog gemakkelijk een boek konden lezen, is het nu zo dat men al geen geduld meer heeft om een bladzijde te lezen. Het is het onvermijdelijke resultaat van wat we instant satisfaction kunnen noemen. Mensen willen hun verlangens meteen bevredigd zien. Een preek van een uur duurt dan te lang. Ook 10 minuten is vaak al te lang. Op Instagram en TikTok duren videootjes vaak niet langer dan een minuut. Dat geduld kunnen mensen nog nét opbrengen. Het enge hieraan is dat een brein zich hiernaar vormt. Het past zich aan. Het is een soort verslaving, en mensen blijven maar scrollen op hun tijdslijn. Elke keer als iemand zo'n kort filmpje kijkt over niesende panda's of wat voor entertainend filmpje dan ook, maken je hersenen dopamine aan. Dat stofje werkt verslavend, en je hersenen trainen zichzelf om dit in alles te zoeken. Ze blijven dit als het ware maar vragen. En vinden ze dat niet meteen ergens, dan wordt een preek van 45 minuten gewoon weg geklikt. En ook als iemand met een boek aan komt zetten waarin een theologisch standpunt goed wordt uitgelegd, wordt men daarvoor bedankt. En dan heb ik het alleen nog maar over één kant van het probleem: de vraag.

Aanbod
​Aan de andere kant is er het aanbod. Vroeger was de informatie gecentraliseerd en overzichtelijk. De priester of dominee begreep de Bijbel, en legde die elke zondag aan de leden van de kerk uit. Toen de drukpers aan het einde van de middeleeuwen uit werd gevonden, kwam daar langzaam verandering in. Steeds meer mensen leerden lezen en schrijven, en halverwege de 20e eeuw waren er al zoveel boeken met afwijkende leringen geschreven, dat het onoverzichtelijk werd in het kerkelijk wezen. "Wat is nu de waarheid? En welke denominatie is nu precies de juiste?" vroegen velen zich af. Met de komst van de computer en het internet steeg het aanbod aan verschillende visies exponentieel. Behalve de dominee konden nu ook mensen met weinig scholing hun mening in het publieke domein brengen. Maar door YouTube en sociale media werd het pas écht een oerwoud. En wat doe je instinctief als je verdwaald bent in het oerwoud? Je gaat zoeken naar iemand die je kan helpen daar uit te komen. En er zijn natuurlijk genoeg mensen op YouTube of sociale media die jou kunnen vertellen dat zij de uitgelezen persoon voor zijn om jou te helpen. 

" 14. Daarom, geliefden, terwijl u deze dingen verwacht, beijver u om onbevlekt en smetteloos door Hem bevonden te worden in vrede 15. en beschouw het geduld van onze Heere als zaligheid; zoals ook onze geliefde broeder Paulus, naar de wijsheid die hem gegeven is, u geschreven heeft, 16. zoals ook in alle brieven, wanneer hij deze dingen ter sprake brengt. Daaronder zijn sommige zaken die moeilijk te begrijpen zijn, die de onkundige en onstandvastige mensen verdraaien, tot hun eigen verderf, net als de andere Schriften." (2 Petrus 3:14-16, HSV)

Breed
Ze brengen je op het brede pad, waar alles weer overzichtelijk is. Een pad waar je verteld wordt dat je mooi bent zoals je bent, en niet hoeft te veranderen. Of juist dat het prima is om de Bijbelse normen en waarden anders te interpreteren. Dat je best kunt leven zoals de wereld doet. Of dat alle religies in principe hetzelfde geloven. Of wat dacht je van deze: dat God áltijd geneest en voorspoed geeft. Dat Hij altijd volgens een vaste formule werkt. Zo hoef je verder niet veel over nuances na te denken en past alles mooi in een TikTok-video van één minuut. Maar is dat allemaal wel zo simpel?

Smal
Andersom kan het natuurlijk ook. Dat er iemand op je pad komt met een heel exclusief verhaal. Hij stuurt je langs het smalle weggetje van de platte aarde, of het kronkelige paadje van Hebrew Roots. "Dat zal dan wel goed zijn, toch?" denken velen. Het lijkt een geloofwaardig verhaal, dat vaak met oneliners ondersteund kan worden. Wanneer er echter kritische vragen gesteld worden, blijken dit soort internettheologen opeens niet helemaal meer in staat te zijn om die te kunnen beantwoorden, en worden er diverse drogredeneringen aangehaald om critici de mond te snoeren. 

" 14. Blijft u echter bij wat u geleerd hebt en waarvan u verzekerd bent, omdat u weet van wie u het geleerd hebt, 15. en u van jongs af de heilige Schriften kent, die u wijs kunnen maken tot zaligheid, door het geloof dat in Christus Jezus is. 16. Heel de Schrift is door God ingegeven en is nuttig om daarmee te onderwijzen, te weerleggen, te verbeteren en op te voeden in de rechtvaardigheid, 17. opdat de mens die God toebehoort, volmaakt zou zijn, tot elk goed werk volkomen toegerust." (2 Timotheüs 3:14-17, HSV)

Oplossing
Wat is dan nu de oplossing? Hoe vinden wij postmoderne christenen de weg weer terug? Simpel. Persoonlijke Bijbelstudie. We moeten stoppen met ánderen Bijbelstudie voor ons te laten doen, maar dat zélf gaan doen. Het is geestelijke luiheid. In combinatie met de leiding door de Heilige Geest zijn we daardoor in staat om alle leringen meteen te kunnen toetsen. 

"En meteen stuurden de broeders Paulus en Silas 's nachts weg naar Berea. Die gingen, toen zij daar gekomen waren, naar de synagoge van de Joden. En dezen waren edeler van gezindheid dan die in Thessalonica, want zij ontvingen het Woord met grote bereidwilligheid en onderzochten dagelijks de Schriften om te zien of die dingen zo waren."
(​Handelingen 17:10-11, HSV)

Studie
Merk overigens op dat ik het over studie heb. Dat is niet hetzelfde als snel even technisch lezen, zodat we ons jaarrooster weer af kunnen vinken. Nee, studie vergt spitwerk. Koop een concordantie, of gebruik een gratis online variant. Met dit soort tools kun je de Bijbel als het ware in de originele taal lezen. Ook kun je met deze tools per Bijbelvers verschillende Bijbelcommentaren naast elkaar leggen. In de sectie "Links" heb ik snelkoppelingen naar die tools gemaakt. Vergelijk schrift met schrift, en neem niet genoegen met een los versje. Dát is namelijk één van de grootste veroorzakers van dwaalleer. Verzen die los van hun context gelezen worden. Lees de hele context. En niet alleen de directe context, maar ook de bredere context. Onderdruk de neiging van je kriebelende oren, van je dopamine-vragende mindset. Stuur JOS de deur uit en focus op Jezus. God bless! (: