Recensie: Bidden is Ontvangen (Tom de Wal)

Welvaartsprediker Tom de Wal "verovert" in rap tempo kerkelijk Nederland met zijn Frontrunners Ministries, maar ontvangt ook veel kritiek. Is die kritiek terecht? We onderzoeken in dit artikel in vogelvlucht één van zijn boeken: Bidden is ontvangen, om zo een idee te krijgen van zijn methodiek. Is dit gedegen Bijbels onderwijs, waarbij teksten in hun oorspronkelijke context worden gebruikt om mensen op te bouwen in hun geloof? Of breekt het het geloof van mensen alleen maar af, omdat het valse verwachtingen creëert op basis van dispensationele onkunde? Laten we beginnen bij het begin.

"Want ieder die bidt, die ontvangt; wie zoekt, die vindt; en voor wie klopt zal opengedaan worden." (Mattheüs 7:8, HSV)

Koninkrijk
Op de cover van zijn boek prijkt onder de titel "Bidden is ontvangen" iets minder groot de tekst die u hierboven ziet, uit Mattheüs 7. Het is belangrijk om deze tekst meteen al in de grotere context te plaatsen van Jezus' bediening. Mattheüs 5, 6 en 7 maken gedrieën uit van de zogenaamde Bergrede, waar Jezus alvast iets vertelt over hoe het toekomstige koninkrijk gaat werken, als het komt. Dat dit koninkrijk nabij was in die tijd, wordt duidelijk uit o.a. Mattheüs 4:17, maar ook tijdens de Bergrede zélf draagt Jezus Zijn volgelingen nog op om te bidden voor de komst ervan (Matth. 6:10). Het is er dan dus nog steeds niet! Ook in Mattheüs 10:7 is het er nog niet, hoewel het nog steeds "nabij" is. Doordat het Joodse leiderschap Jezus afwees, zou het Koninkrijk uiteindelijk zelfs worden weggenomen en uitgesteld (Matth. 21:43), hoewel het de hele tijd heel dichtbij was! Wat is dit koninkrijk dan precies, vraagt u zich af? Fijn dat u het vraagt. 

"​Want een Kind is ons geboren, een Zoon is ons gegeven, en de heerschappij rust op Zijn schouder. En men noemt Zijn Naam Wonderlijk, Raadsman, Sterke God, Eeuwige Vader, Vredevorst. Aan de uitbreiding van deze heerschappij en aan de vrede zal geen einde komen op de troon van David en over zijn koninkrijk, om het te grondvesten en het te ondersteunen door recht en gerechtigheid, van nu aan tot in eeuwigheid. De na-ijver van de HEERE van de legermachten zal dit doen." (Jesaja 9:5-6, HSV)

Israël
​Het koninkrijk waar Jezus over praatte, was niet iets nieuws waar Hij opeens mee kwam in de eerste eeuw. Al vele eeuwen daarvoor werd erover gesproken door vele profeten. Het was een koninkrijk dat allang beloofd was aan het volk Israël, en nu was het dan bijna zover. De Koning was gekomen, en het volk hoefde Hem enkel aan te nemen als hun Heer, zodat ook het koninkrijk zou komen voor Israël. Dit is een fysiek koninkrijk, zoals we zien in Jesaja 11, waar allerlei geografische plaatsen worden genoemd die aangeven dat hier niet iets zuiver geestelijks wordt bedoeld. Ook het publiek is duidelijk; de primaire ontvangers van dit koninkrijk zijn Israëlieten, iets wat verderop in Mattheüs nog eens bevestigd wordt.

"Deze twaalf zond Jezus uit en Hij gebood hun: U zult u niet op weg begeven naar de heidenen en u zult geen enkele stad van de Samaritanen binnengaan, maar ga liever naar de verloren schapen van het huis van Israël. En als u op weg gaat, predik dan: Het Koninkrijk der hemelen is nabijgekomen." (Mattheüs 10:5-7, HSV)

Erfenis
Het evangelie van het koninkrijk dat Jezus predikte, was aanvankelijk enkel bedoeld voor de Joden. Later zouden wij als mede-erfgenamen wel degelijk een erfdeel gaan krijgen in dat koninkrijk, zoals Paulus duidelijk maakt in o.a. Efeze 2, maar vergeet niet dat een erfdeel spreekt over iets toekomstigs. Als u erfgenaam van een koninkrijk bent, dan krijgt u dat pas op het moment dat het koninkrijk er daadwerkelijk is. Dit koninkrijk komt echter pas écht in Openbaring 11:15, en de verdere uitwerking ervan zien we in Openbaring 19 en 20. Het is een rijk dat maar liefst 1000 jaar duurt, en waarin absolute vrede heerst, zoals u al kon lezen in Jesaja 11. Omdat Jezus als Koning kwam naar Zijn volk Israël, moest Hij hen natuurlijk al wel de regels uitleggen van dat koninkrijk. En dát is dan precies wat er gebeurt in de Bergrede. Met deze kennis hebt u voldoende achtergrond om te begrijpen wat de bredere context is van het vers wat Tom citeert op de cover. Deze zullen we ook veelvuldig nodig hebben om ook veel andere teksten die hij aanhaalt in de juiste context te kunnen lezen.

Eenvoud
Na een voorwoord van de bekende christelijke cabaretier Herman Boon steekt Tom van wal in zijn inleiding: Bidden is niet iets ingewikkelds, maar juist iets heel eenvoudigs. Tom stelt dat elk van Jezus' gebeden beantwoord werd (p. 16). Dat is niet helemaal waar, en het is dan ook goed om te kijken naar welk antwoord Jezus soms kreeg van Zijn Vader. Er is namelijk nog veel meer over te zeggen. In de hof van Gethsemané bad Hij bijvoorbeeld het volgende gebed.

"Vader, als U wilt, neem deze drinkbeker van Mij weg; maar laat niet Mijn wil, maar de Uwe geschieden." (Luk. 22:42, HSV)

Wil
We leren van dit gebed een heel belangrijk principe: Bidden in overeenstemming met Gods wil. Jezus' eerste vraag hangt heel nauw samen met Zijn tweede punt in dit gebed. Hij zou enerzijds graag willen dat deze moeilijke beker van Hem weggenomen wordt, en spreekt dit dan ook uit. Tegelijk wil Hij enkel in overeenstemming met de Vader handelen en bidden, en vindt dat zelfs nog belangrijker dan Zijn eerste vraag. Hoewel Jezus' vraag hier dus technisch gezien niet het gewenste antwoord kreeg, was het uiteindelijk tóch een antwoord waar Hij Zich naar voegde. Wanneer we onze gebeden willen spiegelen aan Jezus, zouden we hier een voorbeeld aan kunnen nemen. De Wal gelooft echter niet dat God gebeden soms niet verhoort (p. 17). Als prooftext haalt hij daarbij Mattheüs 7:7-11 aan, uit de Bergrede. Hierbij laat hij wat eerder gezegd werd in Jezus' voorbeeldgebed van diezelfde Bergrede, in Mattheüs 6:10, buiten beschouwing; Uw wil geschiede. Ook hier zien we dus weer dat hoewel we enerzijds mogen bidden in de volste verwachting, het belangrijk is dat dit in overeenstemming is met Zijn wil. Een andere prooftext die hij aanhaalt is Jakobus 1:5, waar staat dat God overvloedig geeft aan hen die vragen aan God. In de oorspronkelijke Jakobusbrief bestonden er echter geen hoofdstukken. Het was één brief. Later in die brief voegt Jezus' halfbroer dan ook een heel belangrijke opmerking toe:

"U bidt wel, maar u ontvangt niet, omdat u verkeerd bidt, met het doel het in uw hartstochten door te brengen."
​(Jak. 4:3, HSV)

Discipelen
Ook hier zien we dus weer dat er gebeden kunnen zijn die niet beantwoord worden. Waarom? Omdat ze niet overeenstemmen met Gods wil, maar met onze eigen wil. Tom wil het idee van gebed graag versimpelen, maar zo simpel als hij de zaken voorstelt is het nu ook weer niet. Hij noemt dit vers later in het boek overigens wel, maar koppelt het aan een verkeerde levensstijl, waardoor we niet kunnen ontvangen. Hierover later meer, ook over Zijn wil waar De Wal wel degelijk wat over te zeggen heeft. Een andere grove fout van De Wal is dat hij zichzelf en de complete gemeente injecteert op elke plek waar het over de twaalf discipelen gaat. Zo meent hij dat wat Jezus in Johannes 14:12 zegt tegen de twaalf discipelen, ook geldt voor ons (p. 27). Dat wij nog grotere werken dan Jezus Zélf zullen kunnen doen! Wat is dat voor iets vreemds? Zo lezen we toch geen enkel geschiedenisboek? Jezus rust deze twaalf op een heel bijzondere manier toe, waardoor zij inderdaad élke ziekte en kwaal konden genezen, en zelfs boze geesten uit konden drijven (Matth. 10:1). Dat dit niet voor andere volgelingen van Jezus gold, maar enkel voor deze twaalf, blijkt uit bijvoorbeeld de volgende passage in Handelingen.

" 36. En er was in Joppe een zekere discipelin van wie de naam Tabitha was, wat vertaald Dorkas betekent. Deze was overvloedig in goede werken, en in liefdegaven die zij schonk. 37. En het gebeurde in die dagen dat zij ziek werd en stierf; en toen men haar gewassen had, legde men haar in de bovenzaal. 38. En omdat Lydda vlak bij Joppe lag, stuurden de discipelen, toen zij hoorden dat Petrus daar was, twee mannen naar hem toe, die smeekten dat hij zonder uitstel naar hen toe zou komen. 39. En Petrus stond op en ging met hen mee; en toen hij daar gekomen was, brachten zij hem in de bovenzaal. En alle weduwen stonden bij hem, terwijl zij huilden en de onder- en bovenkleding toonden die Dorkas gemaakt had toen zij nog bij hen was. 40. Maar nadat Petrus allen naar buiten had gestuurd, knielde hij neer en bad; en hij keerde zich naar het lichaam en zei: Tabitha, sta op! En zij deed haar ogen open en zodra zij Petrus zag, ging zij overeind zitten. 41. En hij gaf haar de hand en hielp haar opstaan. Hij riep de heiligen en de weduwen en plaatste haar levend voor hen. 42. En dit werd bekend in heel Joppe, en velen geloofden in de Heere." (Handelingen 9:36-42, HSV)

Narcegese
In deze gebeurtenis zien we dat er een duidelijk onderscheid is tussen discipelen in algemene zin en discipelen in smallere zin, de zogenaamde apostelen. Discipel betekent simpelweg "leerling". Apostel daarentegen betekent "uitgezondene". Er waren veel meer "discipelen" dan de 12 die later apostel werden. Merk op dat de "discipelen" in vers 38 snel twee mannen naar Petrus stuurden om Dorkas tot leven te wekken. Waarom konden zij dit zélf niet? Zij waren toch óók discipelen? Volgens Tom de Wal zouden zij dit ook moeten kunnen. Toch doen ze dat niet. Ze contacteren Petrus, de apostel. Waarom? Omdat hij toegerust was om dit te doen. Zij niet. Zo simpel is het. Tom, en veel andere welvaartspredikers, hebben er een handje van om zichzelf op elke bladzijde van de Bijbel te vinden. Alsof elke tekst over hén gaat. Dat is simpelweg niet waar. Jezus werkt met verschillende mensen, op verschillende manier. Noach moest een ark bouwen. U niet. Abraham moest verhuizen. U niet. Hosea moest met een prostituee trouwen. U niet. Ezechiël moest bijna één jaar op één kant slapen. U niet. Moet ik nog doorgaan? Ja, wij zijn volgelingen, leerlingen, discipelen. Maar dat betekent niet dat al die dingen die Jezus tegen die 12 specifieke discipelen zei, ook voor ons gelden. Enfin, De Wal meent dat er 7 "spelregels" zijn die maken dat God een gebed verhoort.

Reden 1: Gods wil kennen
Vanaf bladzijde 47 begint Tom de Wal met zijn betoog waarom christenen naar zijn idee soms niet ontvangen. Hier komen we weer terug bij "de wil van God", maar merk op dat Tom er iets aan toevoegt. We ontvangen niet altijd, omdat we de wil van God niet kennen, zo meent hij. Dat staat echter nergens, maar moet in de tekst geïnjecteerd worden, wat De Wal dan ook veelvuldig doet. Waar staat tijdens het gebed van Jezus in Gethsemané dat Hij Gods wil niet kende? Hij wist ongetwijfeld wel degelijk wat de wil van Zijn Vader was (Joh. 5:19, 6:38, 10:30, 14:31), maar toch werd Zijn gebed niet beantwoord. Hij moest tóch sterven. Ook Paulus' gebed in 2 Korinthe 12:8-9 werd niet beantwoord, terwijl hij wel degelijk met de wil van God bekend was (1 Thess. 4:3-8, 5:18, etc.) Uit het voorbeeld van Paulus en Jezus Zélf blijkt al dat de hele theologie van De Wal al geen hout snijdt. Zij zijn beiden bekend met Gods wil, en toch werd hun gebed niet beantwoord. Toch waren ze zich terdege bewust van Zijn wil. Ook Paulus geeft nota bene in 2 Kor. 12:10 aan dat het Christus' wil is dat wij zwakheden soms moeten verdragen. Of gelooft u net als Tom dat "nee" ook een antwoord is (p.61)? De Wal ontwikkelt dus een complete theologie op basis van drijfzand. Natuurlijk is het goed om Gods wil van tevoren te kennen en van daaruit te bidden. Maar dat betekent niet dat wij vanuit autoriteit dingen moeten claimen, zoals we een paar hoofdstukken verder zullen ontdekken. Bovendien kent De Wal zélf Gods wil niet eens, als hij claimt dat het Gods wil is dat álle christenen in tongentaal spreken (p. 53-54). Hij haalt hierbij o.a. Markus 16:17-18 aan, maar daar staat nergens het woord "allen". Het drukt in die zin geen voorwaardelijkheid, imperatief of automatisatie aan. Het geeft slechts aan welke soort tekenen zich kunnen manifesteren bij allen die geloofd hebben. Ook slaat hij gemakshalve 1 Korinthe 12:30 over, waaruit het tegenovergestelde blijkt van wat hij beweert. De retorische vraag staat in de Griekse zinsconstructie zó omschreven, dat die enkel met "nee" beantwoord kan worden. 

Reden 2: Geloof
Een andere reden waarom christenen soms niet ontvangen, is volgens Tom omdat we niet bidden in geloof (p. 71). Hoewel dat wel degelijk belangrijk is, zullen we het geloof wel in het juiste moeten hebben. De Wal noemt de 19e eeuwse Smith Wigglesworth als lichtend voorbeeld van geloof (p. 83), maar we kunnen ons afvragen of de methoden van deze man wel zo Bijbels zijn. Hij sloeg geregeld mensen om "satan" uit te drijven, meldt GotQuestions. Deze website vat ook goed samen waar zijn theologie mank gaat: 

1. Alle ziekten zijn de schuld van de duivel. Dit laat geen ruimte voor Gods doelen van lijden (2 Kor. 1:8-9, Hebr. 12:6)
2. Zwakheid en ziekte zijn gelinkt aan persoonlijke zonden. Dit negeert Jezus' leringen omtrent dit onderwerp (Joh. 9:1-3)
3. Het is altijd Gods wil om een persoon fysiek te helen. Paulus' getuigenis leert het tegenovergestelde; dat het niet altijd Gods wil is om ons te helen in dit leven (2 Kor. 12:7-10)
4. Als iemand niet geneest, ligt de schuld daarvan bij het individu en zijn gebrek aan geloof. Dit gaat voorbij aan het feit dat Jezus eens iemand genas die helemaal geen geloof had (Joh. 5:1-9)

Reden 3: Actie ondernemen
Gebed is eenvoudig, zegt De Wal aan het begin van zijn boek (p. 13). Er hoeven helemaal geen ingewikkelde geestelijke theorieën voor gevolgd te worden, stelt hij op dezelfde bladzijde. Toch heeft De Wal maar liefst 7 uitgebreide "spelregels" bedacht voor God, onze levenswijze en ons gebed die maken dat een gebed verhoord wordt. De 3e regel is dat wijzelf niet alleen moeten bidden en het van God moeten verwachten, maar Hem ook een handje moeten helpen en zélf in actie moeten komen. Hoewel we dat bijna nergens in de evangeliën of in de handelingen van de apostelen zien, weet De Wal tóch een paar verzen te vinden waaruit dit zou moeten blijken. Het probleem is niet dat actie en gebed niet bij elkaar horen, want ik geloof zeker dat er een relatie kan zijn tussen deze twee. Het probleem is dat De Wal overal meteen een algoritmische regel achter zoekt. Alsof we Jezus' modus operandi op één A4'tje kunnen vastleggen en als een soort toverformule kunnen toepassen in elke situatie. Dit is juist antithetisch aan wat de Bijbel leert. Simon de Tovenaar dacht er zo over (Handelingen 8:19), en ook de 7 zonen van Sceva (Handelingen 19:13), maar zij merkten al snel dat dat zo niet werkt. Jezus werkt door middel van liefdevolle relaties, en altijd op een andere manier. Niet als een algoritme. Soms geneest Hij door handoplegging, maar soms juist weer op afstand. Hij is niet vast te leggen in 7 stappen naar "succes". Hij is God! Vaak zien we in de 4 evangeliën en in de Handelingen juist dat gebeden verhoord worden zonder dat er veel actie ondernomen wordt vanuit degene die geneest. Dát is genade. Het gevaar van een te grote nadruk leggen op actie is dat we kunnen menen dat we iets "verdienen". We verdienen echter niets. Geneest God, dan is dat 100% genade. Geneest God niet, dan is ook dat soms om een andere reden dan De Wal hier noemt. Die nuance mist Tom echter compleet.

" 5. En daar was een man die al 38 jaar ziek was. 6. Jezus zag hem liggen en omdat Hij wist dat hij al lange tijd ziek was, zei Hij tegen hem: Wilt u gezond worden? 7. De zieke antwoordde Hem: Heere, ik heb geen mens om mij in het badwater te werpen wanneer het water in beroering gebracht wordt; en terwijl ik kom, daalt een ander vóór mij af. 8. Jezus zei tegen hem: Sta op, neem uw ligmat op en ga lopen. 9. En meteen werd de man gezond, nam zijn ligmat op en ging lopen. En het was sabbat op die dag." (Joh. 5:5-9, HSV)

Welke actie ondernam de man in de bovenstaande gebeurtenis om genezen te worden? Kende hij Gods wil? Waar was zijn geloof? Wat gaf hij? Hoe volhardde hij? Waren zijn motieven zuiver?

​

Autoriteit
Een extra paragraaf die De Wal nog opneemt tussen reden drie en vier in, is die over autoriteit gebruiken tegenover bidden. Ik heb hier persoonlijk problemen mee, omdat ik niet geloof dat dit altijd voor de kerk in zijn algemeenheid geldt. De Wal noemt Jezus vaak als voorbeeld, als Hij met autoriteit tegen demonen, een storm, een dode, de duivel of wat voor ziekte dan ook sprak. En dat is natuurlijk helemaal correct. Maar weet dat Hij Degene is Die die autoriteit van Zijn Vader gekregen heeft. Op Zijn beurt geeft Jezus die autoriteit weer door aan de twaalf (Matth. 10), maar zoals we al zagen in de gebeurtenis met Dorkas gold dat niet automatisch voor álle discipelen. Wij christenen moeten stoppen met onszelf overal in de Bijbel te lezen. Kijken we buiten de 4 evangeliën, dan zien we dat er heel andere instructies zijn voor de gemeente dan wat Jezus en de apostelen doen. Jakobus schrijft in het 5e hoofdstuk van zijn zendbrief dat we voor elkaar moeten bidden (vers 13-18). Er staat niet dat wij met autoriteit genezing moeten claimen over een bepaalde ziekte. Ook hier houdt De Wals algoritmische doctrine met betrekking tot genezing weer geen stand. Vanaf pagina 140 worden Bijbelverzen zelfs gereduceerd tot een mantra en als een soort toverspreuk ingezet, om genezing af te dwingen. Natuurlijk zal dit soms "werken", omdat er zoiets bestaat als een placebo-effect, maar hoe vaak werkt het niet? Maar ja, dat zal dan wel weer aan de "tekortkomingen" van de christen in kwestie liggen..

Reden 4: Liefde
Volgens De Wal moeten we een liefdevolle levensstijl hebben om effectief gebedsverhoring te kunnen ontvangen. Hoe zit het dan met Johannes en Jakobus die vuur vanuit de hemel wilden laten regenen in Lukas 9:54? Aan het begin van hetzelfde hoofdstuk hadden zij echter al macht ontvangen om zieken te genezen, wat ze ook met succes deden (vers 6). Ook Judas was één van die twaalf discipelen. Had hij nu zo'n liefdevolle levensstijl? Of Petrus, die het oor van Malchus afhakte in Gethsemané? En had Thomas nu zo'n levend geloof? Ook hier wordt weer duidelijk dat gebedsverhoring geen "trucje" is dat volgens een 7-stappenmodel altijd tot succes leidt. Ja, laten we altijd groot over God denken, maar tegelijk beseffen dat Hij soms Zijn redenen heeft om iets niet te laten gebeuren, ook al bidden we er nog zo vurig voor en voldoen we aan alle 7 punten die Tom hier noemt.

Reden 5: Geven
Vanaf pagina 170 wordt duidelijker waar De Wal met dit hele verhaal heen wil. Het wordt een beetje een financieel gemotiveerd gebeuren. Natuurlijk zijn er de nodige "disclaimers", maar toch geeft dit een verkeerde indruk van hoe gebed "werkt". God heeft geen geld nodig om u te genezen of uw gebed te verhoren. Als Jezus de rijke jongeling vertelt om "alles weg te geven" spreekt hij de eigenlijke zonde aan in het leven van deze man, die meende dat hij geen zonde had; hebzucht. In dat geval had geven dus zeker zin. Niet om iets voor elkaar te krijgen in de hemelse gewesten, maar voor hemzelf. Zo heeft iedereen zijn valkuilen. Voor iemand die erg van eten houdt, is het misschien beter om zijn levensstijl daarop aan te passen. Iemand die verslaafd is geweest aan alcohol, kan wellicht beter geen wijn of bier meer drinken. Tegelijk hebben gemeentes soms geld nodig; maar vooral om dat weer uit te delen aan de armen (Rom. 15:25-26, Gal. 2:10). Niet om grote conferentiecentra mee te bouwen. Zou Frontrunners Ministries ook zo betrokken zijn bij de armen als Paulus? Of geven ze liever BMW's weg, terwijl ze veel meer mensen van een tweedehands Suzuki Alto hadden kunnen voorzien? Zomaar wat vragen die bij mij opkomen.

​Reden 6: Zuiver motief
Deze reden spreekt denk ik voor zich. Als wij geen zuivere motieven hebben, is het niet logisch dat God bijvoorbeeld egocentrische gebeden zegent. Het pleit voor De Wal dat hij dit hoofdstuk heeft opgenomen in zijn boek, en ik kan dit dan ook niet genoeg onderstrepen. Een groter probleem heb ik met het volgende hoofdstuk, waarbij volharding aan bidden toegevoegd moet worden om tot een succesvolle verhoring te kunnen komen.

Reden 7: Volharden
Natuurlijk is volharden goed, maar het wordt wel een probleem als we hier weer een regel van maken, zoals De Wal telkens doet. De Syrische vrouw in Markus 7:24-30 blijft Jezus smeken, en krijgt wat ze wil. Anderen echter krijgen meteen wat zij Hem vragen (Matth. 8:2-3), terwijl de zeer gelovige Paulus na drie keer smeken nog steeds niet krijgt wat Hij wil (2 Kor. 12:7-10). Uiteindelijk is het toch weer Gods genade die centraal staat, en niet onze "spelregels". Soms geneest Hij, om Zijn redenen, en soms niet, tevens om Zijn redenen. 

"En zie, er kwam een melaatse. Die knielde voor Hem neer en zei: Heere, als U wilt, kunt U mij reinigen. En Jezus stak Zijn hand uit, raakte hem aan en zei: Ik wil het, word gereinigd. En meteen werd hij gereinigd van zijn melaatsheid."
​(Mattheüs 8:2-3, HSV)

Conclusie
​De Wal doet een dappere poging om de God van de hemel in een doosje te proppen en op dat doosje een 7-stappenplan te schrijven. Zo werkt dat echter niet. Ja, in de Bijbel vinden we soms teksten die ons geloof uitdagen, en dat is denk ik een goed uitgangspunt. Tegelijk vinden we ook die "lastige" teksten die de uitzonderingen bevestigen. De Wal lijkt daar niet goed mee uit de voeten te kunnen, en negeert deze teksten of legt ze heel creatief uit. Het is enerzijds mooi dat De Wal groot denkt van God, maar anderzijds een gevaarlijk boek omdat het het geloof van velen ernstige schade kan toebrengen als gebedsverhoring of genezing uitblijft. We kennen allemaal de verhalen wel van christenen tegen wie verteld is dat hun geloof niet groot genoeg is, dat er een ernstige zonde in hun leven is of wat dan ook. In plaats van het hyperbolische taalgebruik zou nuance in dit boek veel beter op zijn plaats zijn. 

Eindoordeel:

​​- Weinig nuance
- Overgeneralisatie van apostolische autoriteit
​- Hoog "name-it-and-claim-it" gehalte