Waar is het witte paard?

In het artikel van 2 weken geleden stonden we stil bij hoe lang de eindtijd precies duurde. Hierin kwamen we terecht op een discrepantie tussen de woordbeelden in Openbaring 14 en Openbaring 19. Hoe zit dat? Komt Jezus nu terug op een wolk of op een wit paard? Het zat me niet helemaal lekker, en bij toeval stuitte ik op dit interview met Joel Richardson. Hoewel hij een posttribber is (hij gelooft dat de kerk dwars door de grote verdrukking moet), kwam hij met een aantal heel bijzondere ontdekkingen aanzetten, die in mijn optiek een sleutel aanbieden tot beter begrip van deze woordbeelden. Ik wil daar in dit artikel graag verder op inzoomen.

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is de ruiter van het witte paard uit Openbaring 6 niet dezelfde persoon als de Ruiter van het witte paard uit Openbaring 19. Die Ruiter heeft een zwaard en geen boog, geen enkele kroon maar vele diademen.

Psalm 68
​Joel vertelt dat als het gaat om de wederkomst, een goed begrip van Psalm 68 instrumenteel is. De meeste theologen snappen niet goed wat ze met deze psalm aan moeten, maar Joel legt uit dat deze psalm in feite de redding van de Joden uit de verdrukking in parallel zet met de redding van de Joden uit Egypte. Voor deze ultieme redding in Sion worden woordbeelden hergebruikt uit de voorafschaduwing van de redding in de Sinaï. Om die reden heet Richardsons boek dan ook "From Sinai to Zion". Laten we om te beginnen eens gaan lezen in deze Psalm.

God staat op, Zijn vijanden worden overal verspreid; wie Hem haten, vluchten voor Zijn aangezicht. U verdrijft hen, zoals rook verdreven wordt; zoals was smelt voor vuur komen de goddelozen om voor Gods aangezicht. Maar de rechtvaardigen verblijden zich, zij springen op van vreugde voor Gods aangezicht en zijn van blijdschap vrolijk.

Zing voor God, zing psalmen voor Zijn Naam; baan de wegen voor Hem Die door de vlakten rijdt, want HEERE is Zijn Naam; spring op van vreugde voor Zijn aangezicht. Vader van de wezen en Rechter van de weduwen: dát is God in Zijn heilige woning; een God Die eenzamen in een huisgezin plaatst, Die gevangenen uitleidt in voorspoed; maar de opstandigen wonen in een dor land.

O God, toen U voor Uw volk uittrok, toen U voortschreed door de wildernis (sela), beefde de aarde, ook droop de hemel voor Gods aangezicht; zelfs deze Sinaï beefde, voor het aangezicht van God, de God van Israël. U hebt zeer milde regen doen druipen, o God; Ú hebt Uw eigendom versterkt, toen het uitgeput raakte. Uw kudde woonde daar; U maakte Uw eigendom door Uw goedheid gereed voor de ellendige, o God.

De Heere gaf stof tot spreken; de boodschapsters van goede tijding vormden een groot leger. De koningen van de legermachten vluchtten weg, zij vluchtten weg; maar zij die thuis bleef, deelde de buit uit. Al lag u tussen twee rijen ovenstenen, toch zult u schitteren als vleugels van een duif, overtrokken met zilver en zijn veren met bewerkt groenglanzend goud. Toen de Almachtige de koningen in het land overal verspreidde, sneeuwde het op de berg Zalmon.

De berg Basan is een machtige berg, de berg Basan is een berg met vele toppen. Waarom, gebergte met al uw toppen, kijkt u met afgunst naar deze berg, die God als Zijn woning heeft begeerd? Ja, de HEERE zal er voor altijd wonen. De strijdwagens van God zijn tweemaal tienduizend, ontelbare duizenden. De Heere is bij hen, een Sinaï in heiligheid. U bent opgevaren naar omhoog, U hebt gevangenen weggevoerd, U hebt gaven genomen om uit te delen onder de mensen, ja, ook aan opstandigen: om bij U te wonen, HEERE God!

Geloofd zij de Heere; dag aan dag overlaadt Hij ons. Sela. Die God is ons een God van volkomen zaligheid; bij de HEERE, de Heere, zijn uitkomsten tegen de dood. Ja, God zal de kop van Zijn vijanden verpletteren, de harige schedel van wie met zijn schuldige wandel doorgaat. De Heere heeft gezegd: Ik breng u terug uit Basan; Ik breng u terug uit de diepten van de zee, opdat u uw voet kunt baden in bloed, en de tong van uw honden zijn deel krijgt van de vijanden.

O God, zij hebben Uw intocht gezien, de intocht van mijn God, mijn Koning, in het heiligdom. De zangers gingen voorop, de snarenspelers daarachter, in het midden de trommelende meisjes. Loof God in de samenkomsten, loof de Heere, u die voortkomt uit de bron van Israël. Daar is Benjamin, de kleine, die over hen heerste, daar zijn de vorsten van Juda, hun gezelschap, de vorsten van Zebulon, de vorsten van Naftali.

Uw God heeft uw kracht aan u geboden; versterk, o God, wat U aan ons gedaan hebt! Omwille van Uw tempel in Jeruzalem zullen koningen U geschenken brengen. Bestraf de wilde dieren in het riet, de horde stieren onder de kalveren van de volken, hem die zich onderwerpt met stukken zilver. Hij heeft de volken uitgestrooid die vreugde vinden in oorlog. Vorstelijke gezanten zullen uit Egypte komen, Cusj zal zich haasten zijn handen naar God uit te strekken.

Koninkrijken van de aarde, zing voor God; zing psalmen voor de Heere (sela), Die rijdt door de aloude hemel der hemelen; zie, Hij laat Zijn stem klinken, een stem met macht. Geef macht aan God; Zijn majesteit is over Israël en Zijn macht tot in de wolken. O God, U bent ontzagwekkend vanuit Uw heiligdommen; de God van Israël, Hij geeft het volk kracht en sterkte. Geloofd zij God!

Vuurkolom
In het stuk hierboven heb ik een aantal gedeeltes dik gemaakt, waar ik graag op wil inzoomen. Richardson noemt verderop in het interview dat hij een idee heeft over wat het "teken van de Zoon des mensen" is waar Jezus in Mattheüs 24 over praat. "Wat is het eerste teken dat je kunt bedenken, dat een Jood zou overtuigen dat de Messias gekomen is?" Nog voordat Richardson het antwoord vertelde, wist ik het al. De wolkkolom natuurlijk! Dat is hét teken van Gods aanwezigheid tijdens de Exodus. 's Nachts gaf deze wolkkolom licht en werd het een vuurkolom (Ex. 13:21). Joel geeft een aantal voorbeelden, die ook meteen door mijn hoofd schoten. Jezus spreekt in het Nieuwe Testament telkens over het feit dat Hij weder zal komen óp de wolken (Matth. 24:30), in de wolken (1 Thess. 4:17), of in andere tekstgedeeltes, mét de wolken (Op. 1:7). De wolkkolom gaf bescherming tegen de Egyptenaren toen zij klem leken te zitten bij de zee (Ex. 14:19-24) en leidde hen door de woestijn. In de eerste paar verzen van Psalm 68 zit een duidelijke verwijzing naar Numeri 10:34-35, dat precies dezelfde woordbeelden gebruikt. Vijanden worden verspreid en hen die Hem haten, vluchten voor Zijn aangezicht. Ook is de uitdrukking "was smelt voor vuur" mogelijk een referentie naar de vuurkolom. Toch geeft de Psalmist hier aan dat de Heer door de vlakten rijdt. Hoe zit dat? 

Woestijn
Hoewel hier in de tekst het Hebreeuwse woord Arabah gebruikt wordt, is dit vaak vertaald met 'vlakten' of in de King James vertaling zelfs als 'hemelen'. Toch is het de typerende uitdrukking om de woestijn mee aan te duiden waar het volk Israël 40 jaren heeft rondgedwaald. In tegenstelling tot wat de traditie ons heeft overgeleverd, is het niet de Sinaïwoestijn waar zij dwaalden, maar de woestijn die in het huidige Saudi-Arabië ligt. Paulus bevestigt dit nota bene in Galaten 4:25, maar toch gaan er elk jaar weer hordes christenen naar een berg die men ooit gewoon lukraak aangewezen heeft in de Egyptische woestijn, omdat men niet beter wist.

In deze korte gratis documentaire laat Ryan Mauro zien hoe het christendom al eeuwen op de verkeerde plek heeft gezocht naar bewijzen voor de Exodus. 

Parallel
De Psalmist begint hier onder inspiratie van de Heilige Geest met het trekken van een parallel, of hij hier zich nu bewust van is of niet. Bij het voortschrijden van de Heer door de woestijn wordt het woordbeeld van rijden gebruikt. Dit terwijl we nergens in de Thora lezen dat Hij létterlijk op een paard of wagen zat. Het is een stijlfiguur, en dat is niet vreemd voor een boek dat barst van de poëzie. Vervolgens wordt de berg Sinaï genoemd, maar enkele verzen later gaat het opeens over een aantal andere bergen. Ook hier zit weer een veel diepere laag onder. Er wordt in het bijzonder stilgestaan bij de berg Basan, die in het noorden van Israël ligt. Wat is daar dan zo bijzonder aan? Behalve dat het een létterlijke plek is, wordt de naam van deze berg ook als een woordbeeld gebruikt. In de Joodse traditie wordt de berg Basan sterk geassocieerd met de plek waar de godenzonen naar beneden kwamen om seks te hebben met de dochters van mensen, en waaruit zogenaamde nephilim voortkwamen (Genesis 6:1-4). Dit was de belangrijkste reden voor de zondvloed. Het voert te ver om daar nu helemaal op in te gaan, maar als dit compleet nieuw voor u is, dan wil ik u graag verwijzen naar deze zeer uitgebreide prekenserie van dr. Andy Woods. Ook na de zondvloed duiken deze nephilim (vertaald als reuzen) gek genoeg weer op in het land Israël. In Numeri 13:33 lezen we daar bijvoorbeeld over, maar in Genesis 6:4 wordt met de frase "en ook daarna" al aangegeven dat deze reuzen niet énkel in de dagen van Noach leefden, maar ook ná de zondvloed. Deze eerste keer dat we de plek Basan in de Bijbel tegenkomen, is dat daarom ook meteen in een negatieve context.

Basan
In Numeri 21:33-35 lezen we over koning Og van Basan, die het volk Israël tegemoet ging om tegen hen te strijden. Helaas voor koning Og dolf hij het onderspit. In Deuteronomium 3:11 lezen we dat hij op dat moment de laatste overlevende leek te zijn van de Refaïeten, een stam die behoorde tot de reuzenclans. In de King James is dit dan ook vertaald als "giants" (reuzen). Zijn bed wordt in ditzelfde vers verondersteld 9 el (grofweg de lengte van een elleboog, dat iets minder dan een halve meter) lang te zijn. Een bed van ruim 4 meter is wat een de grote kant voor iemand van 1.80m, nietwaar? Later lezen we echter ook nog over de meest bekende reus uit de Bijbel, Goliath. Doordat David en zijn mannen hem en zijn 4 broers doodden, leek er echt een einde aan het tijdperk van de reuzen op aarde (2 Sam. 21:15-22) te zijn gekomen. De grootste concentratie reuzen leek zich in de tijd van Jozua vooral rond het gebied in Basan te hebben gevestigd. Toch wisten sommige reuzen blijkbaar te vluchten naar plaatsen zoals Filistea, op het moment dat Jozua en zijn mannen alle reuzen in deze plaatsen afslachtten. In de verdere vermeldingen van de Bijbel wordt het gebied Basan een beetje spreekwoordelijk voor slechtheid, duisternis en occultisme. In Psalm 22 bijvoorbeeld, wat een profetische voorafschaduwing is van de kruisiging *, lezen we dat Jezus als het ware bij monde van de Psalmist vertelt: "Sterke stieren van Basan hebben Mij omsingeld." Waren er dan létterlijk stieren uit Basan aanwezig rond Golgotha? Natuurlijk niet. Het is een symbolische verwijzing naar de boze geesten uit de onderwereld die meenden dat zij de overwinning hadden behaald op Jezus op dat moment. 

Gevangenen
In de Joodse traditie werd verondersteld dat de boze geesten de ronddolende zielen waren van de nephilim, ofwel de reuzen. Hoewel dit idee vooral uit apocriefen zoals het boek van Henoch komt, lijkt de Bijbel dit indirect wel te ondersteunen. Waar komen al die boze geesten immers opeens vandaan in het Nieuwe Testament? Het zijn géén engelen. Maar het zijn ook geen mensenzielen. Er moet een andere oorzaak zijn. Dr. Michael Heiser vertelt dat Jezus' statement naar Petrus in Caesarea Fillipi (Mattheüs 16:13) dan ook niet toevallig op die plek was. "De poorten van de hel zullen haar (de kerk, red.) niet overweldigen", zegt Jezus hier vlak voor de plek waar de godenzonen naar beneden kwamen en zich bezondigden aan de dochters van mensen. Caesarea Filippi is precies dát gebied in het huidige Golangebergte waar ook de berg Hermon staat, evenals Basan (Jozua 12:5, 20:8). Dr. Heiser meent dat Jezus hier als het ware de boze machten provoceerde. Deze boze machten meenden bij de kruisiging een overwinning te hebben behaald (1 Kor. 2:7-8), maar Jezus had een verrassing voor hen, en vertelde hen dat ook in 1 Petrus 3:19-20. Sommige geesten of engelen zijn al opgesloten in eeuwige boeien van duisternis (Judas 1:6), anderen lijken nog rond te kunnen bewegen. Geen wonder dat ze als de dood zijn voor de Naam van Jezus.

Sion
De Psalmist antropomorfologiseert de berg Basan als het ware en laat deze berg jaloers zijn op de "berg die God als Zijn woning heeft begeerd". De Herziene Statenvertaling heeft hier als voetnoot een verwijzing naar Psalm 87:1-2 geplaatst, waar de Berg Sion als zodanig wordt omschreven. Zonder deze berg in Psalm 68 bij naam te noemen, wordt zo tóch verwezen naar Sion. Ook op tientallen andere plaatsen in de Bijbel wordt duidelijk dat de berg Sion een sterke korrelatie heeft met de plek waar God wil wonen, zoals bijvoorbeeld in Psalm 2:6, 9:11 Jesaja 2:3 of 4:3. Waarom is Basan jaloers op Sion? Dit laat zich gemakkelijk raden als we een kijkje nemen in de gedachten van Satan. In Jesaja 14 lezen we over de beruchte 5 "Ik zal" statements van de duivel: ​

"En ú zei in uw hart: Ik zal opstijgen naar de hemel; tot boven Gods sterren zal ik mijn troon verheffen, ik zal zetelen op de berg van de ontmoeting aan de noordzijde (Basan, red.) Ik zal opstijgen boven de wolkenhoogten, ik zal mij gelijkstellen met de Allerhoogste."
(Jesaja 14:13-14, HSV)

* Het was in de Joodse traditie gewoon om bij een referentie naar een Psalm het eerste en laatste vers te citeren, waarmee eigenlijk alle tussenliggende verzen ingesloten werden. Dit is precies wat Jezus doet aan het kruis, in Markus 15:34 (een citaat van Psalm 22:2, vers 1 moeten we meer als een soort introductie beschouwen) en Johannes 19:30 (In Psalm 22:31-32 kan het Hebreeuwse woord asah in deze constructie ook vertaald worden als "Het is volbracht", omdat het onvervoegd is). Dit is bijvoorbeeld ook zo vertaald in de Amplified Bible. Andere referenties die we herkennen uit Psalm 22 zijn natuurlijk de verzen 7 en 8, waarin Jezus bespot en veracht wordt, of vers 9, waar mensen zeggen: Laat God Hem redden (Matth. 27:43), of vers 17 waar we lezen over de doorboorde handen. Waren de handen van David doorboord? Natuurlijk niet. Dit is een profetie over de kruisiging van Jezus! Ook vers 19 is natuurlijk heel bekend (Lukas 23:33).

Gaven
Terug naar Psalm 68. We lazen in vers 19 dat gaven werden uitgedeeld. In Efeze 4:8 citeert Paulus dit gedeelte en koppelt het aan de gaven van de Geest, waarmee onomstotelijk duidelijk wordt hoe we dit moeten interpreteren. Ook bevestigt Paulus nog eens dat de "gevangenis" gevangen genomen werd. Één vers later koppelt Paulus dit aan het "nederdalen in de diepten van de aarde", wat nog eens een extra bevestiging lijkt te zijn van hetgeen Petrus in 1 Petrus 3:19-20 vertelde over het prediken "aan de geesten in de gevangenis", "namelijk hen die voorheen ongehoorzaam waren, toen God in Zijn geduld nog eenmaal wachtte in de dagen van Noach." Verder vertelt Psalm 68 dat zelfs opstandigen die gaven krijgen en bij God mogen wonen. Hoe zit dat? Bullinger schrijft in zijn commentaar dat dit bezien moet worden als een daad van échte genade. Mogelijk is dit een referentie naar ons heidenen, die ooit rebels waren maar nu enkel door de genade die dankzij Jezus Christus tot ons ter beschikking is gesteld, tóch toegang hebben tot het eeuwige leven (Ef. 2:1-13). Darby denkt hierbij juist aan Israël als de ultieme rebel. Het Hebreeuwse woord sarar dat hier gebruikt wordt in de grondtekst, wordt ook vaak in verband gebracht met het rebelse Israël (Jer. 5:23, Hos. 4:16, etc.) Beide interpretaties, of een combinatie van beiden, zijn mijns inziens daarom even geldig. De ultieme gave is immers de zaligmaking door het geloof (Ef. 2:8).

Verpletteren
Het volgende woordbeeld dat uw aandacht zal trekken, is ongetwijfeld het verpletteren van de kop van de vijanden van God. Dit doet denken aan wat God beloofde aan Adam en Eva in Genesis 3:15, maar dan in het meervoud. Terwijl Paulus deze profetie koppelt aan het vermorzelen van Satans hoofd in Romeinen 16:20, gebruikt Johannes ditzelfde Griekse woord syntribo in Openbaring 2:27 om aan te geven hoe de heidenvolken verbrijzeld zullen worden als kruiken van een pottenbakker. Verder wordt hier in Psalm 68 ook een boodschap van hoop gebracht voor de Joden. Zij zullen teruggebracht worden uit de diepten der zee. De wateren werden in het Joodse gedachtengoed sterk geassocieerd met chaos, wildheid, onstuimigheid, of ook wel de heidenvolken. Dit idee begint al direct op de eerste pagina van de Bijbel, in Genesis 1:2, waar God orde in de chaos schiep, door de wateren te scheiden (vers 6-8) en cultiveren (vers 9-10). Dit idee wordt door de hele Bijbel heen gebruikt, zoals ook in Psalm 2, waar de heidenen "woeden" (net als de zee), tot aan het laatste Bijbelboek. In het boek Openbaring lezen we immers in hoofdstuk 17:15 dat de wateren ook een symbool zijn voor de verschillende heidenvolkeren. Om die reden wordt in het voorlaatste hoofdstuk van de Bijbel dan ook verteld dat er geen zee meer zal zijn (Op. 21:1). Het idee hierachter is dat chaos, wanorde en rebellie voorbij is.

Woordbeelden
We hebben nu al heel wat woordbeelden voorbij zien komen. Wolken, de woestijn, de bergen Basan en Sion, de zee, maar waar is nu dat paard waar Johannes over schrijft in Openbaring 19? We vinden in Psalm 68 nog diverse referenties naar zaken die op dat moment toekomstig zijn, zoals de intocht (vers 25) in Jeruzalem (Luk. 19:38). of wellicht zelfs wel een hint naar de profetie van de 70 herders uit Henoch 85-90, waar gesproken wordt over heidenen als stieren en Israël als schapen. Ook in vers 31 wordt dit verband naar mijn idee heel sterk uitgedrukt; heidenvolkeren worden vergeleken met stieren. Ook het feit dat de Psalmist hier spreekt over wilde dieren, doet mij vermoeden dat hij hier mogelijk Henoch 85-90 in gedachten had, aangezien daar ook een hele batterij wilde dieren genoemd wordt. Maar nog steeds geen paard te bekennen in Psalm 68. Hoe moeten we dit "probleem" nu oplossen? Komt Jezus nu terug op de wolken, of op een wit paard? De sleutel hier ligt in de laatste verzen. Hij wordt beschreven als rijdend door de hemelen (vers 34), maar tegelijk wordt er ook gesproken over Zijn macht die reikt tot in de wolken (vers 35). Beide woordbeelden uit Openbaring 14 en 19 spreken over dezelfde gebeurtenis, maar focussen op een andere manier, met ándere symbolen, op een andere eigenschap van Jezus. Het feit dat hij op een paard zit, wijst volgens de beroemde Bijbelcommentator Matthew Henry op de autoriteit en het absolute leiderschap van Jezus (The Description of The Great Commander). Het staat ook in sterk contrast tot Zijn eerste komst, die nederig en arm was. Een stal (Lukas 2:7) of loofhut en een ezel (Lukas 19:28-44, vergelijk ook Zacharia 9:9-10) zijn tekenen van nederigheid en armoede, tegenover wolken (verhevenheid) en een paard (rijkdom en autoriteit).

Leeuw en Lam
Misschien bent u nog niet overtuigd. Denk dan eens aan andere plekken in het boek Openbaring waar Jezus in verschillende woordbeelden wordt omschreven. In Openbaring 5:5 wordt Jezus omschreven als Leeuw (wijzend op Zijn Koningschap en autoriteit), maar één vers later als een Lam (wijzend op Zijn nederigheid, gehoorzaamheid en het offer dat Hij bracht voor ons). We stellen onszelf toch ook niet de vraag: "Is Jezus nu een Leeuw of een Lam?" Nee, dan begrijpt u de boodschap niet die hiermee gecommuniceerd wordt. We hebben het over woordbeelden. Ik geloof dat hier ook sprake van is bij de vermeende tegenstelling tussen Openbaring 14 en 19. Het is niet zozeer dat Jezus óf op een paard komt, óf op de wolken. In de eerste plaats denk ik dat hier gesproken wordt over één aspect van Zijn Persoon. En ja, mogelijk is ook één van deze twee woordbeelden als létterlijk op te vatten. Zoals Joel Richardson al bepleitte, is het goed mogelijk dat de wolkkolom als teken in de hemel écht zichtbaar zal zijn voor alle overgebleven Israëli's, en zullen alle stammen van Israël rouw bedrijven om Hem Die zij doorboord hebben (Zacharia 12:10-14, Matth. 24:30, Openb. 1:7). Is het dan onmogelijk dat Jezus létterlijk op een paard door de lucht rijdt bij de wederkomst? Dat zeg ik niet. Misschien is de wederkomst wel een combinatie van beide woordbeelden (op een paard in de wolken), maar ik geloof dat hier vooral sprake is van symboliek. Denk nog eens terug aan Psalm 68, en dan vers 34, waar God als "door de hemel rijdend" wordt omschreven. Of aan vers 5 of 8, waar Hij als door de vlakten van de woestijn van Arabië rijdend wordt omschreven. Zagen de Israëlieten Hem létterlijk op een paard en/of wagen voor hen uit rijden tijdens de Exodus? Nee. Het is een symbolische manier om te beschrijven dat Hij in control is. Hij is de Commandeur. De Leider. De absolute Koning. En deze Koning komt binnenkort terug! Bent u er klaar voor? Maranatha! (: