Eens Gered, Altijd Gered (Deel II): Werken

In het eerste deel van de serie "Eens Gered, Altijd Gered" hebben we stilgestaan bij het Fundament: datgene dat Jezus voor ons eenmalig heeft gedaan. Hij stierf voor onze zonden, werd begraven en stond op in een nieuw, verheerlijkt lichaam. Ieder die dat gelooft heeft eeuwig leven, vertelt Johannes  in het bekende Joh. 3:16. Zo simpel is het. Eeuwig leven geeft ook al aan dat het.. eeuwig is. Dus niet "leven tot u het weer kwijtraakt". Nee, de implicatie hier is dat het altijd voortduurt. We kunnen dat eeuwige leven derhalve niet kwijtraken, dat is wat de term in zichzelf eigenlijk al aangeeft. "Maar.. hoe zit het dan met die werken waar Jakobus het over heeft?" vraagt u zich af. "Geloof zonder werken is toch dood, en Abraham werd toch gerechtvaardigd uit zijn werken en niet alleen vanuit zijn geloof? Is dat dan geen tegenstelling met Romeinen 4:1-5?" Neen. Laten we eens kijken naar dit misverstand.

" 14. Wat voor nut heeft het, mijn broeders, als iemand zegt dat hij geloof heeft, en hij heeft geen werken? Kan dat geloof hem zalig maken? 15. Als er nu een broeder of zuster zonder kleding zou zijn en gebrek zou hebben aan dagelijks voedsel, 16. en iemand van u zou tegen hen zeggen: Ga heen in vrede, word warm en word verzadigd, en u zou hun niet geven wat het lichaam nodig heeft, wat voor nut heeft dat dan? 17. Zo is ook het geloof als het geen werken heeft, in zichzelf dood. 18. Maar nu zal iemand zeggen: U hebt geloof en ik heb werken. Laat mij dan uw geloof zien uit uw werken en ik zal u uit mijn werken mijn geloof laten zien. 19. U gelooft dat God één is; daar doet u goed aan. Maar ook de demonen geloven dit, en zij sidderen. 20. Maar wilt u weten, o dwaze mens, dat het geloof zonder de werken dood is? 21. Is Abraham, onze vader, niet uit de werken gerechtvaardigd, toen hij Izak, zijn zoon, op het altaar offerde? 22. Ziet u wel dat het geloof samenwerkte met zijn werken en dat door de werken het geloof volmaakt is geworden? 23. En de Schrift is vervuld die zegt: En Abraham geloofde God, en het is hem tot gerechtigheid gerekend, en hij werd een vriend van God genoemd. 24. U ziet dus nu dat een mens uit werken gerechtvaardigd wordt en niet alleen uit geloof. 25. En is Rachab, de hoer, niet op dezelfde manier uit werken gerechtvaardigd, toen zij de boden heeft ontvangen en langs een andere weg heeft laten weggaan? 26. Want zoals het lichaam zonder geest dood is, zo is ook het geloof zonder de werken dood." (Jakobus 2:14-26, HSV)

Citaat
Belangrijk uitgangspunt is dat de Schriften zichzelf nooit kunnen tegenspreken. God is immers geen God van verwarring (1 Kor. 14:33). Jakobus en Paulus moeten dus elk iets anders bedoelen. Wanneer u goed kijkt naar beider citaat, valt op dat Paulus op een ander moment van Abrahams leven inzoomt. Romeinen 4:3 is een direct citaat van Genesis 15:6, toen Abraham nog Abram heette. Hij had nog geen enkel werk gedaan en werd tóch gerechtvaardigd door Zijn geloof in God, is Paulus' punt. Jakobus spreekt in vers 21 echter specifiek over de gebeurtenis uit Genesis 22, waar Abraham daden toevoegt aan het geloof dat hij al had en waardoor hij gerechtvaardigd was door God. Dit is echter een ander soort rechtvaardiging; hij laat aan ánderen zien dat hij daden toevoegt aan zijn geloof en in die zin dus rechtvaardig is. Dit is ook het hele punt in het 2e hoofdstuk van Jakobus; hij wil dat de gelovige geen dood (krachteloos) geloof heeft, maar als gevolg van zijn bekering goede werken laat zien. Dit wordt duidelijk met de frase in vers 22, waar hij vertelt dat het geloof van Abraham volmaakt is geworden, wat impliceert dat dit geloof iets is dat voortdurend doorgaat. Het is dan ook een andersoortig geloof, wat in relatie tot de praktische kant genoemd wordt. 

Dood
Een aantal woorden in het gedeelte van Jakobus triggeren wellicht. Het woord "dood" doet de gedachten wellicht meteen naar de "eeuwige dood" gaan. Hoewel Jakobus' woorden niet mis zijn, is dat niet wat hij bedoelt. Het gaat hier niet over de eeuwige dood, die combinatie van woorden wordt niet eens gebruikt. Ook gaat het niet over een dood geloof in de zin van een non-existent geloof. Dood betekent niet non-existent, eerder dat iets eerst leefde maar later niet meer. Hebben deze gelovigen dan hun redding verloren? Nee, de context hier is vooral dat het een krachteloos geloof is; er gaat geen of weinig kracht van het geloof van deze gelovigen uit. En dat dit gelovige broeders zijn, wordt wel duidelijk uit vers 14. Jakobus' brief neemt eigenlijk al voor lief dat zijn lezers geloven, maar ziet een zorgwekkende trend. Zij zijn zeker gerechtvaardigd voor God, maar in de perceptie van de mens gedragen zij zich nog niet rechtvaardig. Het leven van de christen is dan ook bedoeld om steeds meer in onze nieuwe identiteit te groeien. De 2e fase (heiliging) is eigenlijk een logisch voortvloeisel uit de 1e fase (rechtvaardiging), maar in de praktijk zien we dat lang niet altijd bij gelovigen. Paulus wijdt er een complete brief aan bij de gemeente van Korinthe.

Korinthe
Paulus noemt hen geroepen heiligen (1 Kor. 1:2). Let op dit bijvoeglijk naamwoord geroepen. Dit communiceert vooral hun juridische positie en niet meteen de manier hoe zij leven. Dit blijkt wel uit de hoofdstukken die volgen. Er was verdeeldheid en Paulus kon tot hen niet spreken als tot volwassen christenen (hoofdstuk 3), ze waren veroordelend (hoofdstuk 4), sommigen sliepen zelfs met hun stiefmoeder (hoofdstuk 5), spanden rechtszaken aan tegen elkaar (hoofdstuk 6), aten afgodenoffers (hoofdstuk 8), betwistten Paulus' autoriteit (hoofdstuk 9), deden aan afgodendienst (hoofdstuk 10), zorgden voor misstanden bij het avondmaal (hoofdstuk 11), hadden ruzie over welke gaven de belangrijkste waren (hoofdstuk 12), hadden ordeloosheid tijdens de diensten (hoofdstuk 14), maar zullen uiteindelijk wél allemaal worden opgenomen in hoofdstuk 15:51-52: "Wij zullen zullen allen veranderd worden", vertelt Paulus, in een context die overduidelijk over de opname van de gemeente gaat. Wat het loon van die individuele christenen is, kan natuurlijk enorm verschillen, en om die reden roept Paulus hen dan ook op om werk te maken van hun geloof. Jakobus doet hier eigenlijk hetzelfde.

Zaligmaken
Een andere frase die wellicht triggert is "zalig maken" (vers 14). Bij Bijbelstudie moet echter altijd als eerste gekeken worden naar de context. Zaligmaken is in het Grieks sozo, en wordt in een variëteit van contexten gebruikt, met allemaal verschillende betekenissen. In Mattheüs 8:25 wordt het gebruikt om aan te geven dat de discipelen gered willen worden van de golven die de boot bedreigen. In Mattheüs 9:21 wordt het gebruikt om aan te geven dat een vrouw gered wil worden van haar ziekte. Dit zijn zomaar even twee teksten waarin het woord in een niet-soteriologische context gebruikt wordt. Soteriologie betekent "de leer van hoe je zalig kunt worden". De vertalers van de Herziene Statenvertaling hadden dus beter voor "redden" kunnen kiezen, in plaats van "zaligmaken". Hiermee bekennen zij meteen kleur wat betreft hun eigen standpunt. Het is vanuit de context immers duidelijk geworden dat hier meer een redding in algemene zin bedoeld wordt. "Kan dat geloof hem beter maken?" was een prima vertaling geweest, waarmee vooral de praktische connotatie benadrukt werd, en niet de soteriologische. Daar gaat het immers in de rest van het hoofdstuk helemaal niet over. Sterker nog, Jakobus gaat er van uit dat zijn lezers allang gered zijn, anders zou hij hen toch geen broeders noemen? Ook in hoofdstuk 4:5 veronderstelt hij dat zijn publiek de Heilige Geest in zich heeft. 

"Toen leidde Hij hem naar buiten en zei: Kijk toch naar de hemel en tel de sterren, als u ze kunt tellen. En Hij zei tegen hem: Zo talrijk zal uw nageslacht zijn. En hij geloofde in de HEERE, en Die rekende hem dat tot gerechtigheid."
​(Genesis 15:5-6, HSV)

Abraham
Als we nog eens wat dieper inzoomen op de diverse citaten die Jakobus en Paulus gebruiken, moet opgemerkt worden dat tussen Genesis 15 en 22 maar liefst 20 jaar zit. Hoewel Abram al 20 jaar geloofde, duurde het best lang voor zijn geloof productief werd. We zien hem in de hoofdstukken ertussen vaak twijfelen, wat ook in ons leven niet ongebruikelijk is, nietwaar? Al meteen in hoofdstuk 16 zien we dat Abram luistert naar Saraï en een kind met Hagar verwekt in plaats van op Gods belofte te vertrouwen. Had Abram toen zijn redding verloren? Natuurlijk niet. Zijn geloof was nog niet volmaakt, om met de woorden van Jakobus te spreken. Hij was wel degelijk gerechtvaardigd en derhalve gered, maar in de praktijk liet hij dit nog niet zien. Pas in hoofdstuk 17 krijgt hij zijn nieuwe naam, maar ook hier zien we nog steeds twijfel. In vers 18 lezen we immers dat hij nog steeds denkt dat Ismaël Gods uitverkoren kind is. En ook in hoofdstuk 20 zien we nog dat Abraham niet helemaal op God durft te vertrouwen, maar Sara zijn zus noemt in plaats van zijn vrouw, omdat hij bang is dat Abimelech haar inpikt. Hoewel dat technisch gezien niet helemaal gelogen was, was het ook niet helemaal de waarheid en getuigt het meer van twijfel dan van geloof. Pas daarna, als Abraham al ruim honderd jaar is, zien we dat Abrahams geloof volmaakt wordt. Is dit niet herkenbaar in het leven van de meeste christenen? We hebben een heel leven nodig om te groeien in onze bestemming, en velen doen dit simpelweg niet. Dat is jammer, ja zelfs kwalijk, maar het betekent niet dat deze broeders en zusters niet gered zijn. Laten we hen een beetje genade gunnen, dat hebben wij zelf ook nodig, nietwaar? Leeft u altijd in uw bestemming en zonder twijfel? Natuurlijk niet. Ik ook niet. We moeten het allemaal van dezelfde genade hebben. Gelukkig kunnen wij weten dat onze redding zeker is (: God bless!

"Wie de Zoon heeft, heeft het leven; wie de Zoon van God niet heeft, heeft het leven niet. Deze dingen heb ik geschreven aan u die gelooft in de Naam van de Zoon van God, opdat u weet dat u het eeuwige leven hebt en opdat u gelooft in de Naam van de Zoon van God." (1 Joh. 5:12-13, HSV)