Eens Gered, Altijd Gered (Deel IV): Uitverkiezing & Vruchten

Inmiddels is het u denk ik wel duidelijk geworden dat een christen zijn zaligheid niet kan verliezen (zie de voorgaande delen hieronder). Toch is daarmee de discussie nog niet helemaal afgerond. Er heerst immers in Nederland, en veel andere Westerse landen, het hardnekkige idee dat dit enkel geldt voor de uitverkorenen. Enkel degenen die God in Zijn oneindige wijsheid heeft uitgekozen, zijn volgens hen voorbestemd om dat eeuwige leven te ontvangen. Zij vormen de meer extreme uitwassen van het calvinisme. Soms is dat gedachtengoed wat subtieler, en het idee is dan ongeveer als volgt: "Als ik geen vruchten zie bij deze persoon, is dat waarschijnlijk geen echte gelovige en is die dus niet gered." In dit artikel zullen we deze gedachten weerleggen, want zo simpel ligt dat allemaal niet.

Deel 1: Het Fundament
Deel 2: Werken
Deel 3: De Onvergeeflijke Zonde

Vijfpuntscalvinisme is in essentie een theologie die in de Bijbel gelegd is, en daar niet uit voortvloeit.

Neocalvinisme
Voor de uitgebreide versie van wat ik precies met neocalvinisme of vijfpuntscalvinisme bedoel, verwijs ik u graag door naar dit hoofdartikel, dat ik hier enkele jaren geleden over schreef. In dit artikel wil ik er enkel graag een paar dingen uitpakken die relevant zijn voor ons onderwerp. In Romeinen 8 en 9 worden woorden als "tevoren bestemd" en "uitverkorenen" gebruikt, en dat is een heel eigen leven gaan leiden onder sommige calvinisten. Ik weet het, niet alle calvinisten herkennen zich in dit beeld, zij hoeven zich dan ook niet aangesproken te voelen. Het gaat me vooral om de meer deterministische neocalvinisten die zelfs een vrije wil durven te ontkennen en beweren dat onze acties er eigenlijk niet eens meer toe doen, omdat we toch voorbestemd zijn of niet. "Het is je gegeven, of niet," verzucht men soms. Kent u dat? Toch is dat niet de waarheid van de Bijbel. Laten we Romeinen 8 en 9 eens in context lezen.

" 28. En wij weten dat voor hen die God liefhebben, alle dingen meewerken ten goede, voor hen namelijk die overeenkomstig Zijn voornemen geroepen zijn. 29. Want hen die Hij van tevoren gekend heeft, heeft Hij er ook van tevoren toe bestemd om aan het beeld van Zijn Zoon gelijkvormig te zijn, opdat Hij de Eerstgeborene zou zijn onder vele broeders. 30. En hen die Hij er van tevoren toe bestemd heeft, die heeft Hij ook geroepen, en hen die Hij geroepen heeft, die heeft Hij ook gerechtvaardigd, en hen die Hij gerechtvaardigd heeft, die heeft Hij ook verheerlijkt." (Rom. 8:28-30, HSV)

Voorbestemming
Paulus is er hier heel duidelijk over hoe we dit precies moeten zien. Als eerste wordt vermeld dat God voorkennis heeft (zie het Griekse woord proginosko uit vers 29a). Hierdoor wéét Hij al wat wij zullen gaan doen, en is het dus logisch dat Hij om die reden al mensen kan voorbestemmen (proorizo in het Grieks, zie vers 29b). Op de beurs handelen met voorkennis is net zoiets. Omdát aandeelhouders soms voorkennis hebben, kunnen zij van tevoren al een selectie maken. Dat is voor ons een paradox, omdat wij er midden in zitten. Maar voor God niet. Hij weet immers het einde vanaf het begin (Jesaja 46:10) omdat Hij niet aan tijd onderhevig is. God heeft de tijd gemaakt en is er daarom Zélf niet aan onderworpen. Tijd is volgens de wetenschap namelijk een fysiek deeltje, hoe bizar dat ook mag klinken. De verkiezing is bovendien ook een keuze die twee partijen vereist. God is de Ene Partij, maar wanneer wij Zijn oproep om in Jezus te geloven niet beantwoorden, schieten we er niets mee op.
​

"Heeft u uw vrouw uitgekozen, of heeft uw vrouw u uitgekozen? Ik hoop dat het antwoord 'beiden' is."
- Dr. Andy Woods

Esau
Maar neocalvinisten vinden in Romeinen 9 nog veel meer munitie waarmee ze u graag om de oren schieten. Let wel, de context van dit hoofdstuk heeft primair betrekking op de belofte van Gods collectieve uitverkiezing van het volk Israël, niet de uitverkiezing van de individuele calvinist uit Staphorst of Katwijk. Om de keuzes van God te verklaren, legt Paulus uit wat het verschil is tussen Izaäk en Ismaël, die beiden van Abraham afstamden (vers 7-9). Ismaël is een kind van het vlees, maar Izaäk is het kind van de belofte. Maar daar houdt het nog niet op, want hoe zit het dan met Esau? Dat was toch ook een kind van het kind van de belofte? Hier speelt een andere overweging een rol. Paulus vertelt letterlijk wat die overweging is in vers 12; dat de meerdere de mindere zal dienen, ofwel de oudere de jongere. Het gaat hier niet om werken, maar om roeping (vers 11b). Middels Jakob wilde God tot Zijn doel komen. Nergens staat echter dat Esau al veroordeeld was tot de hel vóórdat hij geboren was. Dat is een inferentie van de calvinisten, zodat de tekst voor hen iets zal zeggen wat het eigenlijk helemaal niet zegt. Vers 13 zegt in onze Bijbel enkel dat God Esau haatte en Jakob liefhad. Dit behoeft wat uitleg, want in het proces naar vertalen zitten hier en daar altijd wat semantische problemen. Denkt u écht dat God Esau al haatte voordat hij ook maar iets had gedaan en dat hij daarom geen kans had om ooit gered te worden?

"Zoals geschreven staat: Jakob heb Ik liefgehad en Ezau heb Ik gehaat."
​(Romeinen 9:13, HSV)

Haten
We zien in Lukas 14:26 bijvoorbeeld ook dat Jezus Zijn volgelingen oproept om hun familieleden te haten. Maar dat is natuurlijk maar de helft van het verhaal, want het gaat ook hier om een keuze die gemaakt wordt. We moeten onze familie minder liefhebben dan Jezus. Het gaat over prioriteiten. Er wordt een vergelijk gemaakt. En dat is dan ook precies wat het Griekse woord miseo betekent in deze context; het minder liefhebben van iets (dan iets anders). Strong's concordantie suggereert als alternatieve vertaling to love less. Dat zien we ook weer terug in het Oude Testament, zoals in het verhaal van Rachel en Lea. In Genesis 29:30 lezen we dat Jakob Rachel méér liefhad dan Lea, maar een vers later staat er in heel veel vertalingen dat Jakob Lea mínder liefhad dan Rachel. Het woord sana dat gebruikt wordt in dit vers voor mínder liefhebben is exact hetzelfde Hebreeuwse woord als voor haten, maar veel vertalers bevonden zich ongetwijfeld in een impasse omdat in het vers ervoor al werd gemeld dat Jakob Rachel méér liefhad dan Lea. Het is dus nogal wat om Jakob Lea te laten haten, één vers later. Het citaat uit Romeinen 9:13 komt dan ook uit het Oude Testament, te weten uit Maleachi 1:2-3, waar precies ditzelfde woord sana gebruikt wordt. In deze context betekent dit enkel dat Esau minder geliefd was, en dan met name betrekking hebbend op de beloften en doelen die God wilde bereiken. In ons woordenboek en onze cultuur betekent haten altijd haten, maar het Hebreeuws laat een ruimere semantiek toe. Dit zorgt soms voor problemen bij het vertalen, wat uiteindelijk dus blijkbaar tot de meest bizarre doctrines zoals calvinisme kan leiden.

Maleachi
"Is dat niet een beetje te kort door de bocht?" vraagt u zich af. Absoluut niet. Liefde en haat worden nota bene gedefinieerd in deze passage uit Maleachi 1. God richt zich in dit hoofdstuk namelijk niet meer op Israël als persoon, maar op Israël als natie. Het was inmiddels al vele eeuwen later en Jakob was uitgegroeid tot een volledig volk, net als Esau (Edom). Het gaat nu dus over een nationale kwestie, waarbij Israël als één entiteit benaderd wordt, maar in feite een heel volk is van vele duizenden mensen. Let maar eens op: in vers 1a zegt God tegen Israël "Ik heb u liefgehad" maar het volk stelt in vers 1b de vraag terug: "Waarín hebt u ons liefgehad?" Merk allereerst op dat God hen in enkelvoud aanspreekt, maar dat het volk dit als meervoud interpreteert. Nog belangrijker is dat deze vraag een antwoord van God oproept waarin duidelijk wordt op welke manier God Israël méér liefhad dan Esau. Dan blijkt dat het hier helemaal niet over persoonlijke soteriologische zaken (de leer van hoe we gered worden) gaat, maar over nationale privileges. En dat is ook de context waarin Paulus het citeert. Het betekent dus niet primair dat Esau niet gered was, want dat weten we simpelweg niet.

Lordship Salvation
Zo kunnen we nog veel verder doorgaan op dit hoofdstuk of over neocalvinisme, maar daarvoor verwijs ik u zoals gezegd graag naar het veel langere hoofdartikel, waarvan bovenstaande gedeeltelijk een uittreksel is. Ik hoop dat u inmiddels inziet dat het vijfpuntscalvinisme in essentie gewoon een filosofie is van mensen (Kol. 2:8), en geen doctrine die logischerwijs uit de Bijbel vloeit. Een ander aspect dat veelal samengaat met vijfpuntscalvinisme is het zogenaamde "Lordship Salvation". Hierbij is het idee dat iemand om gered te worden niet alleen Jezus moet belijden als Zijn Verlosser, maar ook als Heer. De sterke implicatie hierbij is dat Jezus Heer gemaakt wordt op elk aspect van ons leven, ofwel; als wij nog zondigen op bepaalde vlakken van ons leven, is Hij daar blijkbaar nog geen Heer en zijn wij derhalve niet gered. Ziet u hoe zoiets heel manipulatief gebruikt kan worden en mensen in een permanente staat van depressie kan houden? We doen immers elke dag zonden, ook al zijn we al lang en breed gered. Bovendien is het tóch weer een vorm van werken toevoegen aan het evangelie, om gered te worden, maar dan aan de achterkant. De werken zouden namelijk moeten bewijzen aan onszelf en anderen dat wij gered zijn. Een goede boom heeft immers geen slechte vruchten, nietwaar? Ook dit focust weer op één kant van de medaille. Laten we nog weer eens even kijken naar de gemeente van Korinthe.

Korinthe
Paulus noemt hen geroepen heiligen (1 Kor. 1:2). Let op dit bijvoeglijk naamwoord geroepen. Dit communiceert vooral hun juridische positie en niet meteen de manier hoe zij leven. Dit blijkt wel uit de hoofdstukken die volgen. Er was verdeeldheid en Paulus kon tot hen niet spreken als tot volwassen christenen (hoofdstuk 3), ze waren veroordelend (hoofdstuk 4), sommigen sliepen zelfs met hun stiefmoeder (hoofdstuk 5), spanden rechtszaken aan tegen elkaar (hoofdstuk 6), aten afgodenoffers (hoofdstuk 8), betwistten Paulus' autoriteit (hoofdstuk 9), deden aan afgodendienst (hoofdstuk 10), zorgden voor misstanden bij het avondmaal (hoofdstuk 11), hadden ruzie over welke gaven de belangrijkste waren (hoofdstuk 12), hadden ordeloosheid tijdens de diensten (hoofdstuk 14), maar zullen uiteindelijk wél allemaal worden opgenomen in hoofdstuk 15:51-52: "Wij zullen allen veranderd worden", vertelt Paulus, in een context die overduidelijk over de opname van de gemeente gaat. Wat het loon van die individuele christenen is, kan natuurlijk enorm verschillen, en om die reden roept Paulus hen dan ook op om werk te maken van hun geloof. Jezus doet dat ook in het Johannes-evangelie.

​"Ik ben de Wijnstok, u de ranken; wie in Mij blijft, en Ik in hem, die draagt veel vrucht, want zonder Mij kunt u niets doen. Als iemand niet in Mij blijft, wordt hij buitengeworpen zoals de rank, en verdort, en men verzamelt ze en werpt ze in het vuur, en zij worden verbrand." (Johannes 15:5-6, HSV)

Vruchten
Natuurlijk is het de bedoeling dat wij vruchten laten zien. Maar dat betekent niet automatisch dat wanneer we ze niet zien bij anderen of onszelf, zij niet gered zijn. De woordbeelden die gebruikt worden, doen de gedachten wellicht al snel gaan naar het eeuwige vuur, maar dat staat er niet. Johannes gaf 5 hoofdstukken eerder juist aan dat niemand die in Jezus' handen is, verloren kan gaan (Joh. 10:28-29), dus hoe moeten we dit lastige vers dan precies plaatsen? Wel.. Leg dit vers eens naar de volgende passage en zie hoe e.e.a. prachtig overeenstemt, zij het met iets andere woordbeelden. Let vooral op de laatste opmerking.

" 10. Overeenkomstig de genade van God die mij gegeven is, heb ik als een wijs bouwmeester het fundament gelegd en een ander bouwt daarop. Ieder dient er echter op toe te zien hoe hij daarop bouwt. 11. Want niemand kan een ander fundament leggen dan wat gelegd is, dat is Jezus Christus. 12. Of nu iemand op dit fundament bouwt met goud, zilver, edelstenen, hout, hooi of stro, 13. ieders werk zal openbaar worden. De dag zal het namelijk duidelijk maken, omdat die in vuur verschijnt. En hoe ieders werk is, zal het vuur beproeven. 14. Als iemands werk dat hij op het fundament gebouwd heeft, standhoudt, zal hij loon ontvangen. 15. Als iemands werk verbrandt, zal hij schade lijden. Hijzelf echter zal behouden worden, maar wel zo: als door vuur heen." (1 Kor. 3:10-15, HSV)

Vuur
Merk op dat het in deze passage de werken zijn die verbranden, niet de persoon zélf. Wat Jezus in essentie dus zegt in het Johannes-evangelie, is dat wanneer we niet in Hem blijven, we zullen verdorren en ons geloof totaal krachteloos is geworden. Wijzélf zijn krachteloos geworden. Hij behoort immers onze essentie te zijn. In vers 4 van Johannes 15 vertelt Jezus dan ook dat wij geen vrucht kunnen dragen vanuit onszelf. Dat is een héél belangrijke opmerking waarvan ik vermoed dat veel christenen die niet goed begrijpen. Ik heb veel kerken van binnen gezien en vaak gehoord dat we "meer moeten doen". In sommige kerken komen ze al naar je toe als je bij wijze van spreken nog nat bent van het doopwater: "Welke bediening wil jij op je nemen? We hebben nog heel veel vacatures." Dit soort dingen worden soms ook heel manipulatief gebracht, compleet met Bijbelteksten die je boven de hel laten bungelen, en zijn derhalve juist funest voor het Lichaam van Christus. Het is een vorm van extrinsieke motivatie, terwijl die juist van binnenuit zou moeten komen. Wij kunnen vanuit onszelf geen vrucht produceren. Dit gebeurt enkel en alleen wanneer we ons dag aan dag aan Hem toewijden. Dan gaat dat als het ware automatisch. Andersom is het dus ook waar: elke vrucht die wij vanuit onszelf voortbrengen, is dus niet van Christus; hooguit een aan de buitenkant goed gelijkend surrogaat. Te vaak zie ik christenen overspannen, depressief en uitgeblust raken omdat ze allerlei bedieningen op zich nemen. Volgens mij gaat er dan iets niet helemaal goed. Nergens in de Bijbel staat dat wij 101 taken moeten vervullen. Wel dat we in Christus moeten blijven. Dan komt de rest vanzelf ;-) God bless!

"Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast zijn, en Ik zal u rust geven. Neem Mijn juk op u, en leer van Mij dat Ik zachtmoedig ben en nederig van hart; en u zult rust vinden voor uw ziel; want Mijn juk is zacht en Mijn last is licht." (Mattheüs 11:28-30, HSV)