Eens Gered, Altijd Gered (Deel XVII): De Kerkvaders

Een veel gehoord argument onder de tegenstanders van de doctrine van "Eens Gered, Altijd Gered" (EGAG) is dat de vroege kerkvaders er nooit over spraken, maar juist het tegenovergestelde leerden in hun werken. Is dat eigenlijk wel zo? En zo ja, hoe belangrijk is hun mening dan? In dit artikel zullen we dit argument zorgvuldig onder de loep nemen. 

"Die gave van God dan, gegeven aan hen, zodat zij niet in verzoeking worden gebracht, zal geen enkele van de heiligen laten falen in het houden van hun volharding in heiligheid, zelfs tot het einde aan toe." (Augustinus van Hippo, Over de Predestinatie der Heiligen, Boek II, hoofdstuk IX)

Deel 1: Het Fundament
Deel 2: Werken
Deel 3: De Onvergeeflijke Zonde
Deel 4: Uitverkiezing & Vruchten
Deel 5: Opnieuw Bekeren
​​Deel 6: ​Niet Meer Zondigen
​​Deel 7: Ga Weg van Mij
​Deel 8: Blijven Geloven

Deel 9: Bekeren en Dopen
Deel 10: Belijden en Tongentaal
Deel 11: Adam, Eva en de Engelen
Deel 12: Zeven Lastige Verzen
Deel 13: Toevoegen of Afdoen
Deel 14: Teken van het Beest
Deel 15: Ultieme Zekerheid
Deel 16: Afgehouwen Takken

Augustinus
Om meteen maar met de deur in huis te vallen; nee, lang niet alle kerkvaders leerden de doctrine van EGAG. Eigenlijk valt vooral op dat het tegenovergestelde geleerd werd door de meeste kerkvaders; dat geloof en werken samen voor redding zorgden. Enkel Augustinus wordt de doctrine van EGAG toegedicht, maar daar stond hij vermoedelijk vrijwel alleen in. Bovendien geloofde Augustinus in wat wij nu een proto-calvinistische doctrine van EGAG zouden kunnen noemen, waar het enkel met terugwerkende kracht herkend kan worden. Dat wanneer iemand volhardt tot het einde, gebleken is dat hij voorbestemd is, en als iemand niet heeft volhard, juist bleek dat hij níet voorbestemd was. Dat is niet bepaald een helpende geloofszekerheid, want dat weet je dan pas aan het einde van je leven. Bovendien leerde Augustinus sowieso vreemde dingen die hebben geleid tot katholicisme en later extreem calvinisme, dus om hem nu als een lichtend voorbeeld aan te prijzen lijkt me wat ver gaan.

"Maar ik geloof dat zelfs dezen, die verleid zijn om de wettische dispensatie samen met hun geloof van God in Christus, vermoedelijk gered zullen worden. En ik meen verder dat wie hebben beleden en geloofd dat deze man Christus is, maar weer teruggegaan zijn naar de wettische dispensatie en daarna verloochend hebben dat hij de Christus is, en daar niet van bekeerd zijn voor hun dood, zeer zeker niet gered zijn." (Justinus de Martelaar, Dialoog met Trypho, hoofdstuk XLVII)

Justinus
Maar dat geldt natuurlijk voor álle kerkvaders. Merk op dat hun werken geen integraal onderdeel van de heilige, geïnspireerde schrift vormen. We kunnen het hoogstens zien als een geschoolde mening van personen die soms vele jaren, decennia of zelfs eeuwen ná de apostelen leefden. Ook zij waren feilbaar en sloegen de plank soms mis. Justinus de Martelaar geloofde bijvoorbeeld ook dat Socrates een christen was (Eerste Apologie, hoofdstuk XLVI).

Justinus werd door Griekse filosofen beïnvloed

"En beschouw het geduld van onze Heere als zaligheid; zoals ook onze geliefde broeder Paulus, naar de wijsheid die hem gegeven is, u geschreven heeft, zoals ook in alle brieven, wanneer hij deze dingen ter sprake brengt. Daaronder zijn sommige zaken die moeilijk te begrijpen zijn, die de onkundige en onstandvastige mensen verdraaien, tot hun eigen verderf, net als de andere Schriften." (2 Pe. 3:15-16, HSV)

Sola Scriptura
Justinus demonstreert hier een beperkt begrip van Hebreeën 6, welke we in deel 5 al uitgebreid behandeld hebben. In feite is het heel simpel: iemand die Christus vaarwel heeft gezegd, heeft Hem vermoedelijk nooit écht gekend. Die heeft niet zijn "redding verloren", maar is nooit gered geweest omdat zijn of haar vertrouwen stiekem toch gefundeerd was op iets anders dan Christus. Iemand die daarentegen wél in Christus gelooft, maar waarbij dit niet uit zijn of haar werken blijkt, is nog een baby-christen en wanneer hierin geen verandering komt, een vleselijk christen. Dit vinden we heel duidelijk in 1 Korinthe 3, waar Paulus later in het hoofdstuk duidelijk maakt dat zelfs dán onze Fundering zal blijven staan, maar enkel ons loon kan verbranden. Justinus was een mens, net als alle andere kerkvaders, en we zouden elke casus nu apart kunnen bespreken, maar dat doet er feitelijk niet toe. Natuurlijk is het bestuderen van de werken van de kerkvaders soms waardevol, als we bijvoorbeeld een beeld willen krijgen van de culturele context van een bepaalde periode, maar bedenk altijd dat ook zij maar gewoon mensen waren die ook fouten konden maken. Petrus vertelde dat Paulus' brieven zelfs in die tijd al moeilijk te begrijpen waren en soms dus verkeerd werden geïnterpreteerd. Toch moeten we ons beperken tot wat God ons door Zijn dienaars heeft geleerd door de heilige schrift. Ik wil daarom besluiten met de volgende woorden van de apostel Judas:

"Aan Hem nu Die bij machte is u voor struikelen te bewaren, en u smetteloos te stellen voor Zijn heerlijkheid, in grote vreugde, de alleenwijze God, onze Zaligmaker, zij heerlijkheid en majesteit, kracht en macht, nu en in alle eeuwigheid. Amen." (Judas 1:24-25, HSV)